LaTeX/C2/Report-Writing/Sanskrit
From Script | Spoken-Tutorial
Time | Narration |
00:01 | Latex इत्यस्मिन् Report Writing इति नामके Spoken Tutorial इत्यस्मिन् भवद्भ्यः स्वागतम्। वयं इदं “लेटेक्” (latek) इति वदामः, न तु “लेटेक्स्”। |
00:09 | पाठोऽयं प्रो. कण्णन् मौद्गल्यः इत्यस्य योगदानम्। |
00:13 | अस्मिन् पाठे वयं document (लेखः) इत्यस्य लेखनाभ्यासम् अवगच्छामः। |
00:19 | विशेषतः, ‘report’ अपि च ‘article’ class इत्येतेषां प्रयोगः,
sections इति एतेषां रचना, sections इत्येतेषां स्वतः एव क्रमाङ्कप्रदानं, Table of contents इत्यस्य रचना, अपि च Title page इत्यस्य रचना। |
00:38 | अहम् इमं पाठं. 10,000 रूप्यकेभ्यः अपि न्यूनमूल्याङ्किते सङ्गणके रचयन् अस्मि। |
00:44 | अत्र अहं Ubuntu Linux, TeXworks, LaTeX इत्येतेषां प्रयोगं कुर्वन् अस्मि। |
00:51 | भवन्तः TeXworks इतीदं Windows अथवा Mac मध्ये उपयोक्तं शक्नुवन्ति। विधानं तु इदमेव वर्तते। |
00:57 | भवन्तः LaTeX इतीदं TeXworks विनापि उपयोक्तुं शक्नुवन्ति। |
01:02 | भवन्तः अधिकमूल्याङ्किते Linux सङ्गणकेऽपि उपयोक्तुं शक्नुवन्ति। |
01:07 | एतद् अभ्यसितुम् अधोनिर्दिष्टाः अपेक्षिताः-
LaTeX इत्यस्य परिचायकाः Spoken Tutorials, report dot tex इति सञ्चिका, इमं पाठम् अभ्यसितुम् उपयुक्तं side-by-side method इत्यस्य ज्ञानम्। |
01:23 | उपर्युक्तानां सर्वेषां विषये सूचनाः अस्माकं जालपुटे spoken tutorial dot org इत्यस्मिन् उपलभ्यन्ते । |
01:32 | अहं TeXworks इति सम्पादिकां प्रति गच्छामि। |
01:36 | अहम् एतावता report.tex इति सञ्चिकाम् उद्घाटितवान् अस्मि। कृपया एतां सञ्चिकाम् अवतार्य मया सह अभ्यासं कुर्वन्तु। |
01:44 | अहं 12 point font size, ‘a4 paper’ अपि च ‘article’ class इत्येतेषाम् उपयोगं कुर्वन् अस्मि। |
01:55 | अहं ‘usepackage’ इति आदेशस्य उपयोगपूर्वकं geometry इति सम्पुटम् उपयुज्य प्रान्तं (margins) निश्चिनोमि। |
02:02 | प्रत्येकस्य आदेशस्य आरम्भे एकं रिवर्स् स्ल्याश् भवेत्। |
02:07 | यद्यपि अहं विशेषरूपेण न कथयामि, तथापि भवन्तः रिवर्स् स्ल्याश् इत्यस्य प्रयोगं न विस्मरन्तु। |
02:13 | एवमेव अहं स्पष्टरूपेण आवरणयोः प्रयोगं सर्वदा न कथयामि, अथापि भवन्तः तयोः प्रयोगं कुर्वन्तु। |
02:20 | कृपया यथा दृश्यपाठेऽस्मिन् दृश्यते तथैव कुर्वन्तु। |
02:25 | usepackage इति आदेशस्य वर्गावरणयोः अन्तः ऐच्छिकाः परिमितयः भवन्ति। |
02:31 | सम्पुटस्य नाम पुष्पावरणयोः अन्तः वर्तते। |
02:35 | अहं 4.5 से.मी. विस्तृताः उन्नताः च margins (प्रान्तं) निश्चितवान्। |
02:41 | TexWorks सम्पादिकायाः उपरि वामकोणं पश्यन्तु। |
02:47 | pdfLaTeX इति एतावता यदि न चितं तर्हि कृपया तत् पतत्सूचीतः चिन्वन्तु। |
02:55 | वामपार्श्वे हरितवृत्ते बाणचिह्नं विद्यते। |
02:59 | बाणचिह्नं नुत्वा इमां सञ्चिकां सङ्कलयन्तु। |
03:04 | वयं दक्षिणपार्श्वे दृश्यमानां ‘report.pdf’ इति सञ्चिकां प्राप्नुमः। |
03:09 | फलितसञ्चिकायां section, sub-section अपि च sub-sub-section इति शीर्षकान् पश्यन्तु। |
03:18 | मूलसञ्चिकायां प्रदत्तान् तद्रूपान् आदेशान् उपयुज्य एते सृष्टाः। |
03:23 | 'pdf' सञ्चिकायां section titles इत्येतेषु विशिष्टलक्षणानि अवलोकयन्तु। |
03:30 | एतेषां शीर्षकाणाम् गात्राणि सानुपातानि स्वयमेव सृष्टानि। |
03:37 | अत्र section इत्यस्य शीर्षकम् अतिबृहत् अपि च sub-sub-section इत्यस्य शीर्षकम् अतिलघु वर्तते। |
03:45 | मूलसञ्चिकायां रिक्तपङ्क्तिषु विद्यमानेषु सत्सु फलिते पूर्वरूपम् एव विद्यते। |
03:50 | अत्र अहम् एकां पङ्क्तिं निष्कासयामि अपि च सङ्कलयामि। |
03:55 | अत्र किमपि परिवर्तनं न भवति। |
03:57 | इदानीम् अहं पृष्ठगात्रं a5 इति करोमि। |
04:02 | फलिते प्रत्येकस्याः पङ्क्तेः विस्तारम् इदं न्यूनीकरोति। |
04:06 | यथा वयं पूर्वं कृतवन्तः तथैव अहं पाठं पुनः सङ्कलयामि। |
04:10 | ‘control +’ इति नुत्वा अहम् इदं बृहत् करोमि। एतेन भवन्तः फलिते स्पष्टरूपेण द्रष्टुं शक्नुवन्ति। |
04:17 | अहम् इदं मध्ये आनयामि। |
04:20 | पाठस्यास्य अवशिष्टभागे अहं a5 पृष्ठस्य एव उपयोगं करोमि। भवन्तः इदं a4 रूपेण परिवर्तयितुं शक्नुवन्ति। |
04:28 | अहम् इमां सञ्चिकां न रक्षितवान् इत्येतत् भवन्तः अवलोकयन्तु। यतोऽहि TeXworks इतीदं सङ्कलनात् प्राक् स्वयमेव सञ्चिकां रक्षति । |
04:37 | वयं वर्णमुखस्य गात्रं न्यूनीकृत्य, अर्थात् 10 point रूपेण परिवर्त्य, सङ्कलयामः। |
04:44 | हे! वर्णमुखगात्रं न्यूनं जातम् – वयम् आश्चर्यचकिताः भवेम? परन्तु, अनुपातानुगुणं गात्रम् अन्तरं च समानमेव भवतः। |
04:54 | अहं वर्णमुखगात्रं पुनः 12 point रूपेण परिवर्तयामि। |
04:59 | इदानीं वयम् अपरं मुख्यांशं section इति शीर्षकान् चर्चयामः। |
05:04 | अयं section शीर्षकाणां सङ्ख्यानां स्वोत्पत्तिविषयकः वर्तते। |
05:09 | इदं पुनः विवरितुम् अहं 'Inserted section' इति नूतनं section योजयामि। |
05:18 | सङ्कलिते सति, क्रमसङ्ख्यया सह इदम् अत्र परिदृश्यते। अतः सङ्ख्याप्रदानमपि LaTeX स्वयमेव करोति। |
05:29 | LaTeX इति तु “toc” इति extension युक्तया एकया सञ्चिकया Table of Contents इतीदं सृजति। |
05:36 | अत्र अहं ‘table of contents’ इति योजयामि। |
05:42 | सङ्कलयामि। |
05:44 | फलिते ‘Contents’ इति पदं दृश्यते, तावदेव। |
05:50 | पुनः अहं सङ्कलयामि । |
05:53 | इदानीं सर्वाणि अपि शीर्षकाणि table of contents इत्यस्मिन् पृष्ठसङ्ख्यया सह दृश्यन्ते। |
05:59 | समीचीनपृष्ठसङ्ख्याप्राप्त्यर्थं भवन्तः तृतीयवारं सङ्कलयन्तु। |
06:05 | त्रिवारं किमर्थम्? कृपया स्वाभ्यासं पश्यन्तु। |
06:09 | ‘table of contents’ इति एकमेव पदम् आवश्यकम्। |
06:14 | LaTeX इत्यस्मिन् अद्भुतं सामर्थ्यं वर्तते! |
06:17 | LaTeX इत्यस्मात् निर्मितया “toc” इति एक्स्टेन्शन्-युक्तया सञ्चिकया इदं साध्यं जातम्। |
06:24 | इदं मल्टि-पास् सङ्कलनविधानं शीर्षके विद्यमानपरिवर्तनेन सह कार्यं करोति। |
06:30 | अहं section शीर्षकम् ‘Modified section’ इति रूपेण परिवर्तयामि। |
06:36 | इदं सङ्कलयामि । Table of Contents न परिवर्तितम्। |
06:42 | पुनः अहं सङ्कलयामि अपि च इमां समस्यां परिहरामि। |
06:46 | इदानीं वयमत्र परिवर्तितं section प्राप्तवन्तः। |
06:49 | लेखस्य कृते वयं एकं शीर्षकं प्रदद्मः। अहं तत् अत्र ‘begin document’ इत्यस्मात् प्राक् करोमि। |
06:57 | अत्र दर्शितप्रकारेण, अहम् एकं ‘title’, ‘author’-सम्बद्धविचारम् अपि च ‘date’ इत्येतान् रचयामि। |
07:13 | तदर्थम् अहम् इमान् त्रीन् आदेशान् योजितवान्। |
07:17 | एतेषां क्रमः अथवा स्थानं न मुख्यम्। |
07:22 | परन्तु, एतानि begin document इति आदेशस्य पूर्वमेव आगच्छेयुः। |
07:26 | सर्वेषु आदेशेषु रिवर्स् स्ल्याश् इतीदं न विस्मरन्तु। |
07:31 | अत्र डबल् स्ल्याश् इत्युक्ते अग्रिमपङ्क्तिः इत्यर्थः। वयं सङ्कलयामः। |
07:38 | ‘pdf’ सञ्चिकायां किमपि न परिवर्तनम्। |
07:42 | यतोऽहि, एताभिः सूचनाभिः किं करणीयमिति अहं LaTeX कृते न उक्तवान्। |
07:47 | अतः, अहं 'begin document' इत्यतः पश्चात्, 'make title' इति आदेशं योजयामि। |
07:55 | पश्चात् वयं सङ्कलयामः। |
07:58 | यत्र अहम् आदेशमिमं योजयामि तत्र फलिते शीर्षकं दृश्यते, |
08:03 | अर्थात्, document इत्यस्य आरम्भे। |
08:07 | वयं लेखस्य class इतीदं article इत्यस्मात् report रूपेण परिवर्तयामः। |
08:15 | अस्मिन् एव समये, वयम् एकं chapter इति एकेन आदेशेन व्याख्यास्यामः - 'Chapter First Chapter'। |
08:24 | Report style इत्यस्मिन् न्यूनातिन्यूनम् एकं chapter आवश्यकम्। |
08:27 | वयमिदं सङ्कलयामः फलितं च पश्यामः। |
08:31 | फलिते परिवर्तनम् अवलोकयन्तु। |
08:35 | सङ्ख्यारहिते एकस्मिन् समग्रपृष्ठे शीर्षकं परिदृश्यते। |
08:40 | Contents अपि प्रथमे पृष्ठे समग्रं परिदृश्यते। |
08:47 | कृपया अत्र स्थगयन्तु अपि च 'Contents' इत्यत्र दोषान् अवलोकयन्तु। |
08:54 | वयमग्रिमपृष्ठं गच्छामः। chapter इत्यस्य प्रारम्भरीतिं परिशीलयन्तु। |
09:00 | भवन्तः कनिष्ठरूपेण कति विशिष्टलक्षणानि ग्रहीतुं शक्नुवन्ति? कनिष्ठतः पञ्च गृह्णन्तु। |
09:08 | वयम् इदं द्वितीयवारं सङ्कलयामः। |
09:12 | Contents पृष्ठमिदानीं समीचीनविषयान् दर्शयति इति अवलोकयन्तु। पृष्ठसङ्ख्याः अपि सम्यक् सन्ति। |
09:21 | ‘New Chapter’ इति एकं chapter योजयामः। |
09:32 | सङ्कलयामः। |
09:34 | अहं पुनरेकवारं सङ्कलयामि तथा च तत् नूतनपृष्ठे आगच्छति इति पश्यामि। |
09:47 | chapter इत्येतस्य पूर्वं appendix इति आदेशं योजयन्तु। |
09:53 | सङ्कलिते सति, “Appendix” इति पदं दृश्यमानं भवन्तः अवलोकयन्तु। |
09:59 | chapter इत्येतस्य क्रमाङ्कः A इति अभूत्। |
10:02 | वयमिदानीं स्लैड्स् प्रति गच्छामः। |
10:05 | पाठेऽस्मिन् अधीतस्य सारांशं पश्यामः। |
10:08 | LaTeX इत्यस्मिन् लेखस्य (document) लेखनम्,
स्वयमेव chapter अपि च section इति शीर्षकाणां रचनम्, स्वयमेव सङ्ख्याप्रदानम्, Table of contents अपि च शीर्षकपृष्ठस्य रचनम्, Appendix इत्येतस्य रचनम्। |
10:21 | अहं कांश्चन स्वाभ्यासान् प्रददामि। |
10:24 | अयं स्वाभ्यासः a4 गात्रयुतपृष्ठं तथा च letter paper विषयकं वर्तते। |
10:29 | कृपया इदं चलच्चित्रं स्थगयन्तु, स्लैड् दृष्ट्वा स्वाभ्यासं कुर्वन्तु। |
10:35 | अयं स्वाभ्यासः वर्णमुखगात्रस्य विषये वर्तते। |
10:41 | अयं report dot toc विषयकः विद्यते। |
10:47 | अयं सङ्कलनसङ्ख्याविषयकः वर्तते। |
10:52 | अयं Table of Contents इत्यस्य स्थानविषयकः वर्तते। |
10:59 | अयं स्वाभ्यासः 'report' अपि च 'article' इत्यनयोः 'chapter' इति आदेशस्य उपयोगविषकः वर्तते। |
11:07 | अयं स्वाभ्यासः 'report' class इत्यस्मिन् 'appendix' इति आदेशस्य परिणामविषयकः वर्तते। |
11:15 | अयं पूर्वतनस्वाभ्याससदृशः एव विद्यते, परन्तु 'article' class इति विषयकः वर्तते। |
11:22 | अयं geometry इति सम्पुटस्य विषये विद्यते। |
11:27 | अयं स्वाभ्यासः LaTeX classes इति विषये वर्तते। |
11:34 | एतेन वयं पाठस्यास्य अन्तिमभागं प्राप्तवन्तः। |
11:38 | एतत् Spoken Tutorial project इत्यस्य सारांशं दर्शयति। यदि भवतां समीपे उत्तमं bandwidth नास्ति तर्हि एतत् अवचित्य पश्यन्तु। |
11:46 | वयं Spoken tutorial पाठ्यांशान् उपयुज्य कार्यशालां चालयामः।
ये च online परीक्षायाम् उत्तीर्णतां यान्ति तेभ्यः प्रमाणपत्रमपि दद्मः। कृपया अस्मान् सम्पर्कयन्तु। |
11:53 | अस्मिन् पाठे भवतां प्रश्नाः सन्ति वा? |
11:56 | कृपया इदं जालपुटं प्रति गच्छन्तु। भवतां प्रश्नस्य minute अपि च second इत्येतान् चिन्वन्तु। |
12:03 | भवतां प्रश्नं संक्षिप्तरूपेण प्रस्तुवन्तु। अस्माकं गणतः कश्चन उत्तरं प्रददाति। |
12:09 | Spoken Tutorial Forum इतीदम् ईदृशानां निर्दिष्टानां प्रश्नानां वेदिका वर्तते। |
12:13 | कृपया असम्बद्धान् सामान्यान् च प्रश्नान् न पृच्छन्तु। |
12:19 | एतत् व्यर्थसमस्याः न्यूनीकरोति। यदि न्यूनाः समस्याः तर्हि, एताः चर्चाः अग्रिमपाठेषु उपयोक्तुं शक्नुमः। |
12:28 | ‘Spoken Tutorials’ इत्येतेषां मध्ये अलब्धान् विषयान् stack exchange इत्यस्य अस्मिन् अणुसङ्केते अन्विषन्तु। |
12:35 | LaTeX इत्यस्य उताराणि प्राप्तुं इयं समीचीनवेदिका वर्तते। अस्माकं कार्यशालाः, प्रमाणपत्रप्रदानम् इत्येतेषां विषये भवत्सु जिज्ञासा स्यात्। |
12:45 | तदर्थम् अस्मान् सम्पर्कयितुम् ईमेल् इत्येतद्द्वारा लिखन्तु। |
12:50 | `Spoken Tutorial Project’ इतीदं भारतसर्वकारस्य NMEICT अपि च MHRD इत्येताभ्याम् अनुदानितं विद्यते। |
12:56 | धन्यवादः। |