PhET/C2/pH-Scale/Gujarati

Time	Narration
00:01	ઇન્ટરેક્ટિવ (અંત:ક્રિયાત્મક) PhET simulation નો ઉપયોગ કરીને pH scale પર દર્શાવેલ આ Spoken tutorial માં સ્વાગત છે.
00:08	આ ટ્યુટોરીયલમાં, આપણે શીખીશું કે કેવી રીતે વાપરવું ઇન્ટરેક્ટિવ (અંત:ક્રિયાત્મક) PhET simulation, pH scale.
00:15	આ ટ્યુટોરીયલનું અનુસરણ કરવા માટે, શીખનારાઓ ઉચ્ચ શાળા વિજ્ઞાનમાંના વિષયોથી પરિચિત હોવા જોઈએ.
00:22	અહીં હું વાપરી રહ્યી છું- Ubuntu Linux OS આવૃત્તિ 14.04 Java આવૃત્તિ 1.7.0 Firefox Web Browser આવૃત્તિ 53.02.2.
00:38	આ simulation નો ઉપયોગ કરીને, આપણે આપેલ શીખીશું- ૧. આપેલ દ્રાવણ એસિડ છે કે બેઇઝ તે નક્કી કરવું.
00:49	૨. એસિડો અને બેઇઝોને તેમની શક્તિ (તીવ્રતા) અનુસાર ગોઠવવું. ૩. આપેલ pH પર હાઈડ્રોકસાઇડ આયન, હાઇડ્રોનિયમ આયન અને પાણીની સાંદ્રતા નક્કી કરવી.
01:01	આ simulation નો ઉપયોગ કરીને, આપણે આપેલ વિશે શીખીશું: ૪. દ્રાવણનું pH ૫. દ્રાવણના pH પર ડાઇલ્યૂશન (મંદન) ની અસરો ૬. Logarithmic અને Linear માપક્રમ.
01:16	pH scale એ સંખ્યાત્મક માપક્રમ છે જેનો ઉપયોગ જલીય દ્રાવણની એસીડીટીને (એસિડયુક્ત) અથવા બેઇઝિટીને (બેઇઝયુક્ત) સ્પષ્ટ કરવા માટે થાય છે.
01:25	pH એ mol/L માં હાઇડ્રોજન આયન સાંદ્રતાનું માપન છે.
	pH એ હાઇડ્રોજન આયન સાંદ્રતાનું ૧૦ ના આધારનું ઋણ લઘુગુણક છે. pH = - log[H]
01:37	એસિડિક (એસિડયુક્ત) દ્રાવણ માટે, pH એ 7(< 7) કરતા ઓછું હોય છે.
01:42	બેઝિક (બેઇઝયુક્ત) દ્રાવણમાં, pH એ 7 (> 7) કરતા વધારે હોય છે.
01:47	તટસ્થ દ્રાવણ માટે, pH એ 7 (= 7) ના બરાબર હોય છે.
01:52	simulation ને ડાઉનલોડ કરવા માટે આપેલ લીંકનો ઉપયોગ કરો. http://phet.colorado.edu
01:57	મેં મારા Downloads ફોલ્ડરમાં, પહેલાથી જ pH Scale PhET ડાઉનલોડ કરી દીધું છે.
02:02	simulation ને ખોલવા માટે, ph-scale html file પર જમણું-ક્લીક કરો.
02:08	Open With Firefox Web Browser વિકલ્પ પસંદ કરો. ફાઈલ બ્રાઉઝરમાં ખુલે છે.
02:16	આ pH scale simulation નું interface છે.
02:20	ઇન્ટરફેસ ત્રણ સ્ક્રીનો ધરાવે છે- Macro Micro My solution
02:27	ચાલો Macro સ્ક્રીન સાથે આપણું simulation શરુ કરીએ. Macro સ્ક્રીનને ખોલવા માટે તેના પર ક્લીક કરો.
02:36	આ સ્ક્રીન ધરાવે છે- ડાબી બાજુએ, 0 થી 14 pH શ્રેણી દર્શાવતી, એક pH scale.
02:44	pH ને માપવા માટે, pH scale થી જોડાયેલ એક લીલા રંગનું probe અને પ્રવાહીનું pH દર્શાવવા માટે એક pH meter.
02:54	પાણી ઉમેરવા માટે screen ની જમણી બાજુએ એક પાણીનો પંપ.
02:59	મૂળભૂત રીતે પાણીનું કન્ટેનર (પાત્ર) અંશાંકિત, Chicken Soup વડે ભરેલું છે.
03:05	દ્રાવણનો નિકાલ કરવા માટે કન્ટેનર (પાત્ર) ની નીચેની તરફે ડાબી બાજુએ એક પંપ જોડાણ કરાયેલુ છે.
03:11	પ્રવાહી ઉમેરવા માટે એક dropper.
03:14	પ્રવાહીમાંથી કોઈ એકની પસંદગી કરવા માટે એક ડ્રોપ ડાઉન બોક્સ. મૂળભૂત રીતે, Chicken Soup પસંદ થયેલ છે.
03:22	નીચે જમણા ખૂણે એક Reset બટન આપવામાં આવ્યું છે.
03:28	ડ્રોપ-ડાઉન એરો (બાણનું ચિન્હ) પર ક્લીક કરો.
03:31	Battery Acid પર સ્ક્રોલ કરો અને તેના પર ક્લીક કરો. નોંધ લો કન્ટેનર (પાત્ર) 0.50 L (0.5 litres) સુધી Battery Acid વડે ભરાય છે.
03:42	લીલા probe ને કન્ટેનર (પાત્ર) માં ડ્રેગ કરો અને pH નું અવલોકન કરો.
03:48	Meter દર્શાવે છે કે pH ની વેલ્યુ એ 1.0. છે જો કે pH એ 7(<7) કરતા ઓછું છે તો, Battery Acid એ એક એસિડિક દ્રાવણ છે.
03:58	હવે વધુ પાણી ઉમેરવા માટે પાણીના પંપ પર ક્લીક કરો.
04:03	પાણીનું સ્તર 1 લીટર સુધી વધારો. પાણીના વધારા સાથે pH માના ફેરફારનું અવલોકન કરો. હવે pH meter એ pH ની વેલ્યુ 1.30 દર્શાવે છે.
04:16	નોંધ લો Battery Acid નું pH પાણીના વધારાથી વધે છે. આનું કારણ એ છે કે ડાઇલ્યૂશન (મંદન) લીધે હાઇડ્રોજન [H] આયન સાંદ્રતા ઘટે છે.
04:28	હવે આપણે બીજું અન્ય દ્રાવણ પસંદ કરીશું.
04:32	ડ્રોપ ડાઉન એરો પર ક્લીક કરો.
04:34	Hand Soap ને સ્ક્રોલ કરો અને તેના પર ક્લીક કરો. કન્ટેનર (પાત્ર) Hand Soap દ્રાવણથી ભરાય છે.
04:42	અહીં, pH meter એ pH ની વેલ્યુ 10.00 તરીકે દર્શાવે છે. આ એ સૂચિત કરે છે કે Hand Soap પ્રાકૃતિક રીતે બેઝિક છે.
04:54	Hand Soap દ્રાવણમાં પાણી ઉમેરવા માટે પાણીના પંપ પર ક્લીક કરો.
04:59	1 L માટે, Hand Soap દ્રાવણ pH ની વેલ્યુ 9.70 બતાવે છે.
05:06	આપણે જોઈ શકીએ છીએ કે Hand Soap દ્રાવણનું pH એ ડાઇલ્યૂશન (મંદન) કરવા પર ઘટે છે.
05:12	આ એટલા માટે કારણ કે હાઈડ્રોકસાઇડ આયન (OH) સાંદ્રતા ડાઇલ્યૂશન (મંદન) સાથે ઘટે છે.
05:18	અર્ધા લીટર Hand Soap દ્રાવણને કાઢવા માટે નીચેની તરફે આવેલા પંપ પર ક્લીક કરો.
05:24	ડ્રોપર પર ક્લીક કરીને Hand Soap દ્રાવણનું સ્તર વધારીને 0.6 L કરો. pH માં થયેલ ફેરફારની નોંધ લો.
05:34	હાઈડ્રોકસાઇડ આયન (OH) ની સાંદ્રતા વધતાની સાથે તે વધે છે.
05:39	હવે આપણે એસિડોને અને બેઇઝોને તેમની શક્તિ (તીવ્રતા) અનુસાર ગોઠવીશું.
05:45	તે માટે, આપણે વિભિન્ન પ્રવાહીઓનું pH તપાસ કરીશું.
05:50	ડ્રોપ ડાઉન એરો પર ક્લીક કરો અને પસંદ કરો Blood. કન્ટેનર (પાત્ર) 0.50 L સુધી Blood થી ભરાય છે.
05:59	Meter એ pH ની વેલ્યુ 7.40 તરીકે દર્શાવે છે. જો કે pH એ 7( >7) કરતા વધારે છે તો, Blood એ એક બેઝિક દ્રાવણ છે.
06:09	ફરીથી ડ્રોપ ડાઉન એરો પર ક્લીક કરો અને પસંદ કરો Orange Juice.
06:14	Meter 0.50 L માટે pH ની વેલ્યુ 3.50 તરીકે દર્શાવે છે. આ સ્પષ્ટ છે કે Orange Juice એ એક એસિડિક દ્રાવણ છે.
06:26	ઉપર આપેલી pH વેલ્યુઓ અનુસાર ક્રમ આપેલ પ્રમાણે છે. Hand soap > Blood > Orange Juice > Battery Acid.
06:38	એસાઈનમેન્ટ તરીકે, દરેક પ્રવાહીનો pH તપાસો. અને, pH શ્રેણી અનુસાર પ્રવાહીઓને ગોઠવો.
06:48	હવે, આપણે Micro સ્ક્રીન પર જશું. ઇન્ટરફેસની નીચેની બાજુએ આવેલ Micro સ્ક્રીન પર ક્લીક કરો.
06:57	આ સ્ક્રીન આપેલ ટૂલો ધરાવે છે- સ્ક્રીનની ડાબી બાજુએ એક pH scale,
07:04	Concentration અને Quantity વચ્ચે પસંદગી કરવા હેતુ pH scale ની ટોંચે આવેલ એક સ્વીચ, pH scale ને સંતાડવા માટે માઇનસ(-) સહીત એક લાલ રંગનું બટન,
07:16	Logarithmic અને Linear scale વચ્ચે પસંદગી કરવા માટે નીચેની બાજુએ આવેલ એક સ્વીચ.
07:22	પસંદગી કરવા માટે ચેક બોક્સો- Hydronium ion થી hydroxide ion ratio (H30+/OH- ) અને Molecule count,
07:30	pH meter માં, pH reader અને વેલ્યુ સંતાડવા માટે માઇનસ(-) સહીત એક લાલ રંગનું બટન.
07:38	ડ્રોપડાઉન એરો પર ક્લીક કરો અને પસંદ કરો Soda Pop. કન્ટેનર (પાત્ર) Soda Pop વડે ભરાય છે.
07:46	pH meter એ pH ની વેલ્યુ 2.50 તરીકે દર્શાવે છે. તેનો અર્થ એ છે કે, Soda Pop એ એક acidic દ્રાવણ છે.
07:54	જો કે Soda Pop એસિડિક છે તો, હાઇડ્રોનિયમ આયનની સાંદ્રતા વધુ છે અને હાઈડ્રોકસાઇડ આયનની ઓછી છે.
08:02	ત્યારબાદ Quantity(mol) પર ક્લીક કરો.
08:05	આપણે હાઇડ્રોનિયમ આયન, હાઈડ્રોકસાઇડ આયન અને પાણીના moles ની સંખ્યા જોશું.
08:12	ચાલો Logarithmic scale બદલીને Linear કરીએ. આવું કરવા માટે, Linear પર ક્લીક કરો.
08:20	pH scale એ Linear મોડ (સ્થિતિ) માં બદલાય છે. સાથે જ આપણે જોયું કે pH વેલ્યુઓ Linear બને છે.
08:28	પરંતુ આપણે Linear scale વાપરીશું નહી કારણ કે pH એ Logarithmic scale માં છે.
08:34	હાઇડ્રોનિયમ આયનથી હાઈડ્રોકસાઇડ આયન ગુણોત્તર (H30+/OH-) ચેક બોક્સ પર ક્લીક કરો.
08:39	કન્ટેનર (પાત્ર) માં પુષ્કળ સંખ્યામાં લાલ બિંદુઓ દેખાય છે. આ હાઇડ્રોનિયમ આયનો છે.
08:46	કેટલાક ભૂરા બિંદુઓ દેખાય છે તે હાઈડ્રોકસાઇડ આયનો છે (</sup>/OH-).
08:51	Soda Pop માં અણુઓની સંખ્યા જોવા માટે, Molecule count ચેક બોક્સ પર ક્લીક કરો.
08:57	Soda Pop માં હાઇડ્રોનિયમ આયનો, હાઈડ્રોકસાઇડ આયનો અને પાણીના અણુઓની સંખ્યા દેખાય છે.
09:05	ચાલો જોઈએ કે ડાઇલ્યૂશન (મંદન) કેવી રીતે અણુઓની સંખ્યાને અસર કરે છે.
09:10	પાણીના પંપ પર ક્લીક કરો, કન્ટેનર (પાત્ર) ને 1 L સુધી ભરો. Molecule Count માં થયેલ ફેરફારનું અવલોકન કરો. pH ની વેલ્યુમાં થયેલ વધારાની નોંધ લો. pH એ 2.80 થાય છે.
09:25	એસાઈનમેન્ટ તરીકે, Blood ના નમૂનાનું pH માપો.
09:30	ડાઇલ્યૂશન (મંદન) બાદ Molecule Count અને H30+/OH- ratio માં થયેલ ફેરફારનું અવલોકન કરો.
09:37	હવે, આપણે My Solution સ્ક્રીન પર જશું. ઇન્ટરફેસની નીચેની બાજુએ આવેલ My Solution સ્ક્રીન પર ક્લીક કરો.
09:46	My Solution સ્ક્રીન Macro અને Micro સ્ક્રીન જેવા જ ટૂલો ધરાવે છે.
09:53	સાથે જ આ સ્ક્રીન કેટલાક વધારાના ટૂલો પણ ધરાવે છે:
09:57	સ્ક્રીનની જમણી બાજુએ આવેલ એક ગ્રેજ્યુએટેડ કન્ટેનર (અંશાંકિત પાત્ર), pH નું સીધેસીધું સમાયોજન કરવા માટે એક pH meter.
10:05	આ સ્ક્રીન pH અથવા આયન સાંદ્રતાના સીધેસીધા મેનીપ્યુલેશનને મંજૂરી આપે છે.
10:11	આ સ્ક્રીનમાં, આપણે બે રીતે આપણા પસંદનું દ્રાવણ બનાવી શકીએ છીએ- ૧. pH scale પર H30+ અથવા OH- સ્લાઇડર ખસેડીને, ૨. કાળા એરો (બાણચિન્હ) ને ઉપરની અથવા નીચેની બાજુએ ક્લીક કરીને.
10:28	ચાલો હાઇડ્રોનિયમ આયન (H30+) સ્લાઇડરને ઉપરની બાજુએ ખસેડીએ.
10:32	નોંધ લો, એજ સમયે હાઈડ્રોકસાઇડ આયન (OH-) સ્લાઇડર પણ નીચેની બાજુએ ખસેડાય છે.
10:38	કાળા એરો (બાણચિન્હ) ને નીચેની બાજુએ ક્લીક કરીને ચાલો pH 4.0 નું એક દ્રાવણ બનાવીએ. આ એક એસિડિક દ્રાવણ છે.
10:48	હવે, હાઇડ્રોનિયમ આયનથી હાઈડ્રોકસાઇડ આયન (H30+/OH-) ના ગુણોત્તર અને Molecule count ચેક બોક્સો પર ક્લીક કરો.
10:55	નોંધ લો હાઇડ્રોનિયમ આયન (H30+) માટે Molecule count છે 3.01 x 1019.
11:01	એસાઈનમેન્ટ તરીકે, pH 7.0 અને 9.0 નું દ્રાવણ બનાવો. અણુઓમા ફેરફારનું અવલોકન કરો અને તુલના કરો.
11:13	ચાલો સારાંશ લઈએ. આ ટ્યુટોરીયલમાં, આપણે ઇન્ટરેક્ટિવ (અંત:ક્રિયાત્મક) PhET simulation, pH scale વિશે શીખ્યા.
11:22	આ સિમ્યુલેશનનો ઉપયોગ કરીને, આપણે આપેલ શીખ્યા- ૧. આપેલ દ્રાવણ એસિડ છે કે બેઇઝ તે નક્કી કરવું.
11:31	૨. એસિડો અને બેઇઝોને તેમની શક્તિ (તીવ્રતા) અનુસાર ગોઠવવું.
11:36	૩. આપેલ pH પર હાઈડ્રોકસાઇડ આયન, હાઇડ્રોનિયમ આયન અને પાણીની સાંદ્રતા નક્કી કરવી.
11:43	૪. દ્રાવણનું pH ૫. દ્રાવણના pH પર ડાઇલ્યૂશન (મંદન) ની અસરો ૬. Logarithmic અને Linear scale.
11:53	આપેલ લીંક પર ઉપલબ્ધ વિડિઓ સ્પોકન ટ્યુટોરીયલ પ્રોજેક્ટનો સારાંશ આપે છે. કૃપા કરી તેને ડાઉનલોડ કરીને નિહાળો.
12:02	Spoken Tutorial Project ટીમ: સ્પોકન ટ્યુટોરીયલોનો ઉપયોગ કરીને વર્કશોપો આયોજિત કરે છે અને ઓનલાઇન પરીક્ષા પાસ થવા પર પ્રમાણપત્રો આપે છે. વધુ વિગતમાં જાણવા માટે, કૃપા કરીને અમને લખો.
12:15	કૃપા કરી તમારા પ્રશ્નો આ ફોરમમાં પોસ્ટ કરો.
12:21	આ પ્રોજેક્ટને આંશિક ફાળો શિક્ષકો અને શિક્ષા પર પંડિત મદન મોહન માલવિયા નેશનલ મિશન દ્વારા આપવામાં આવ્યો છે.
12:29	સ્પોકન ટ્યુટોરીયલ પ્રોજેક્ટને ફાળો NMEICT, MHRD, ભારત સરકાર દ્વારા આપવામાં આવ્યો છે. આ મિશન પર વધુ માહિતી આ લીંક પર ઉપલબ્ધ છે.
12:41	IIT Bombay તરફથી ભાષાંતર કરનાર હું, જ્યોતિ સોલંકી વિદાય લઉં છું. જોડવાબદ્દલ આભાર.

Contributors and Content Editors

Jyotisolanki