Difference between revisions of "PhET/C3/Models-of-the-Hydrogen-Atom/Marathi"
From Script | Spoken-Tutorial
(First Upload) |
m |
||
| Line 673: | Line 673: | ||
|| 14:33 | || 14:33 | ||
|| स्पोकन ट्युटोरियल प्रोजेक्ट टीम, स्पोकन ट्युटोरियलच्या सहाय्याने कार्यशाळा चालवते. | || स्पोकन ट्युटोरियल प्रोजेक्ट टीम, स्पोकन ट्युटोरियलच्या सहाय्याने कार्यशाळा चालवते. | ||
| − | ऑनलाईन परीक्षा | + | ऑनलाईन परीक्षा उत्तीर्ण होणा-या विद्यार्थ्यांना प्रमाणपत्र देते. |
Latest revision as of 15:31, 9 January 2020
| Time | Narration |
| 00:01 | स्पोकन ट्युटोरियलच्या Models of the hydrogen atom सिम्युलेशन या पाठात आपले स्वागत.
|
| 00:07 | या पाठात, Models of the Hydrogen Atom, या PhET सिम्युलेशनचे प्रात्यक्षिक बघणार आहोत.
|
| 00:16 | या पाठासाठी मी:
उबंटु लिनक्स ऑपरेटिंग सिस्टीम वर्जन 14.04 |
| 00:24 | जावा वर्जन 1.7.0 वापरत आहे. |
| 00:29 | हा पाठ समजण्यासाठी, माध्यमिक शाळेतील विज्ञानाचे प्राथमिक ज्ञान असावे.
|
| 00:37 | हे सिम्युलेशन वापरून आपण हायड्रोजन अणूच्या विविध मॉडेल्सची कल्पना करू. |
| 00:44 | प्रत्येक मॉडेलच्या प्रायोगिक अंदाजांचे स्पष्टीकरण देऊ. |
| 00:49 | प्रत्येक मॉडेलच्या मर्यादांवर चर्चा करू. |
| 00:53 | उर्जा स्तरांच्या आकृतीचे स्पष्टीकरण करू. |
| 00:56 | n, l आणि m मूल्यांवरून कक्षांचे आकार आणि ओरिएंटेशन निश्चित करू. |
| 01:03 | प्रात्यक्षिकाला सुरूवात करू. |
| 01:06 | सिम्युलेशन डाउनलोड करण्यासाठी दिलेली लिंक वापरा. |
| 01:11 | मी डाउनलोड्स फोल्डरमधे Models of the Hydrogen Atom सिम्युलेशन आधीच डाउनलोड केले आहे. |
| 01:18 | सिम्युलेशन कार्यान्वित करण्यासाठी टर्मिनल उघडा. |
| 01:22 | प्रॉम्प्टवर cd space Downloads टाईप करून एंटर दाबा. |
| 01:29 | नंतर टाईप करा, java space hyphen jar space hydrogen hyphen atom_en.jar आणि एंटर दाबा. |
| 01:41 | Models of the Hydrogen Atom सिम्युलेशन उघडेल. |
| 01:45 | स्क्रीनच्या डाव्या कोपर्‍यातील वरती मेनू बारमधे File आणि Help हे घटक आहेत. |
| 01:52 | मेनूबारच्या खाली, Experiment आणि Prediction हे दोन पर्याय असलेले करड्या रंगाचे बटण आहे. |
| 02:01 | डिफॉल्टरूपात Experiment मोड उघडतो. |
| 02:05 | स्क्रीनवरील प्रायोगिक सेटअपमधे फोटॉन्सचे किरण सोडण्यासाठी लाईट गन दिसेल. |
| 02:13 | येथे हायड्रोजनचा बॉक्सदेखील आहे. |
| 02:16 | हा बॉक्स हायड्रोजन अणूंनी भरलेला आहे. |
| 02:20 | झूम-इन बॉक्स एका हायड्रोजन अणूचे प्रतिनिधित्व करतो. |
| 02:25 | एक संदेश दिसेल. |
| 02:28 | हा आपल्याला प्रकाशकिरण चालू करण्यासाठी लाल बटण क्लिक करण्यास सांगेल. |
| 02:33 | लाइट गनमधे White आणि Monochromatic असे दोन प्रकाश नियंत्रक आहेत. |
| 02:41 | डिफॉल्टरूपात White प्रकाश निवडला आहे. |
| 02:45 | करड्या रंगाच्या बटणावरील Prediction पर्यायावर क्लिक करा. |
| 02:49 | स्क्रीनच्या डाव्या बाजुला Atomic Model पॅनेल उघडेल. |
| 02:54 | यात Classicalआणि Quantum Atomic Models ची सूची आहे. |
| 02:59 | येथे आपण मॉडेलचे अंदाज प्रायोगिक परिणामांशी कसे जुळतात हे पाहू शकतो. |
| 03:06 | स्क्रीनच्या उजव्या बाजूस Legend बॉक्समध्ये सबऍटोमिक कणांची यादी आहे. |
| 03:13 | स्क्रीनच्या तळाशी अ‍ॅनिमेशनचा वेग नियंत्रित करणारा स्लाइडर तसेच Play/Pause आणि Step बटणे आहेत. |
| 03:25 | अणूचे पहिले सुचवलेले मॉडेल Billiard Ball मॉडेल आहे. |
| 03:30 | डिफॉल्ट रूपात यादीतून Billiard Ball निवडलेले आहे. |
| 03:35 | Billiard Ball मॉडेल |
| 03:38 | Billiard Ball मॉडेलला Dalton चे अणु मॉडेल देखील म्हणतात. |
| 03:44 | हे मॉडेल जॉन डाल्टन यांनी सुचवलेले होते. |
| 03:48 | या मॉडेलनुसार, प्रत्येक अणू बिलियर्ड बॉलसारखा घन, कठीण गोल असल्याची कल्पना केली आहे. |
| 03:58 | लाईट गनच्या लाल बटणावर क्लिक करा. |
| 04:02 | White लाईट निवडा. |
| 04:05 | वेगवेगळ्या तरंगलांबी असलेल्या फोटॉनचा किरण हायड्रोजन बॉक्समधून जातो. |
| 04:11 | हायड्रोजन अणूंच्या मार्गावरील सर्व फोटॉन दिशा बदलत असल्याचे दिसेल. |
| 04:17 | Billiard Ball मॉडेलच्या मर्यादा. |
| 04:21 | येथे Billiard Ball मॉडेलच्या मर्यादा दिसत आहेत.
|
| 04:27 | सिम्युलेशनवर परत जाऊ. |
| 04:30 | प्रकाशकिरण बंद करा. |
| 04:33 | Atomic Model यादीमधून Plum Pudding वर क्लिक करा. |
| 04:37 | हे मॉडेल 1898 मधे जे. जे.जे.थॉमसन यांनी मांडले होते. |
| 04:43 | धनभार एकसारखा वितरित झालेला असून इलेक्ट्रॉन्स त्यात स्थापित झालेले आहेत. |
| 04:50 | तपकिरी रंगाचे वस्तुमान हा धनभार आहे. |
| 04:53 | मध्यभागी निळ्या रंगाचा कण इलेक्ट्रॉन आहे. |
| 04:57 | Show spectrometer च्या चेक बॉक्सवर क्लिक करा. |
| 05:01 | प्रकाशकिरण चालू करा. |
| 05:04 | White लाईट निवडा. |
| 05:07 | जेव्हा फोटॉन इलेक्ट्रॉनवर आपटतात, तेव्हा इलेक्ट्रॉन हलतो आणि फोटॉन विक्षेपित(डिफ्लेक्ट) होतात. |
| 05:13 | लक्षात घ्या की वर्णपटात फक्त उत्सर्जित uv (अतिनील) फोटॉन असतात. |
| 05:19 | प्रकाशकिरण बंद करा. |
| 05:23 | Plum Pudding मॉडेलच्या मर्यादा |
| 05:27 | येथे Plum Pudding मॉडेलच्या मर्यादा आहेत.
|
| 05:32 | वरील निरीक्षणाच्या आधारे रदरफोर्डने अणूचे Classical solar system मॉडेल मांडले. |
| 05:42 | रदरफोर्डचे हे अणूचे न्यूक्लियर मॉडेल लहान प्रमाणातील सौर यंत्रणेसारखे आहे. |
| 05:49 | न्यूक्लियस सूर्याची आणि फिरणारे ग्रह इलेक्ट्रॉन्सची भूमिका बजावतात. |
| 05:55 | अणूच्या अतिसूक्ष्म धनभाराच्या भागाला न्यूक्लियस म्हणतात. |
| 06:01 | इलेक्ट्रॉन्स न्युक्लियसभोवती फिरत असतात. |
| 06:05 | ते प्रचंड वेगाने वर्तुळाकार मार्गात फिरतात ज्यांना कक्षा म्हणतात. |
| 06:11 | सिम्युलेशनवर परत जाऊ.
|
| 06:14 | सिम्युलेशन थांबवा. |
| 06:17 | सूचीमधून Classical Solar System वर क्लिक करा. |
| 06:21 | स्क्रीनच्या उजव्या वरील कोपर्‍यात Show electron energy level diagram चेक बॉक्स आहे. |
| 06:28 | चेक बॉक्सवर क्लिक करा. |
| 06:31 | हा डायग्राम इलेक्ट्रॉनची उर्जा दर्शवतो. |
| 06:35 | हे मॉडेल खरे असल्यास इलेक्ट्रॉनला स्पायरल मार्गाने फिरत न्यूक्लियसमध्ये पडण्यास फक्त एका सेकंदाचा काही अंश लागेल. |
| 06:43 | प्रकाशकिरण चालू करा.
|
| 06:46 | ऍनिमेशन वेगाचा स्लाइडर slow वर ड्रॅग करा. |
| 06:50 | इलेक्ट्रॉनची उर्जा पाहण्यासाठी Step बटणावर क्लिक करा. |
| 06:55 | इलेक्ट्रॉनची उर्जा एका सेकंदाच्या काही भागातच जास्तीतजास्त कडून कमीतकमीकडे जाईल. |
| 07:03 | आपल्याला माहित आहे की असे होत नाही. |
| 07:07 | अणू स्थिर असल्याचे आपल्याला माहित आहे. |
| 07:10 | प्रकाशकिरण बंद करा. |
| 07:13 | रदरफोर्ड Solar System मॉडेलची मर्यादाः अणूची स्थिरता, इलेक्ट्रॉन डिस्ट्रीब्युशन आणि त्यांच्या ऊर्जा यांचे स्पष्टीकरण करू शकत नाही. |
| 07:28 | सिम्युलेशनवर परत जाऊ. |
| 07:31 | Atomic Model यादीमधून Bohr वर क्लिक करा. |
| 07:35 | नील्स बोर यांनी रदरफोर्डच्या मॉडेलमध्ये सुधारणा करण्यासाठी हायड्रोजन अणूचे मॉडेल सुचवले. |
| 07:42 | या मॉडेलप्रमाणे, इलेक्ट्रॉन निश्चित त्रिज्या आणि उर्जेच्या कक्षेत न्युक्लियसभोवती फिरतो. |
| 07:50 | कक्षेतील इलेक्ट्रॉनची ऊर्जा वेळेबरोबर बदलत नाही. |
| 07:56 | ह्या कक्षांना उर्जा स्तर असे म्हटले जाते. |
| 08:00 | या कक्षा Electron energy level डायग्राममधे n=1,2,3,4 या प्रकारे प्रतिनिधीत्व करतात. |
| 08:13 | प्रकाशकिरण चालू करा. |
| 08:15 | Play बटणावर क्लिक करा. |
| 08:18 | सुरुवातीला एक इलेक्ट्रॉन अणूच्या पहिल्या कक्षेत आहे. |
| 08:23 | Electron energy level डायग्राम इलेक्ट्रॉनला पहिल्या स्तरावर दाखवत आहे. |
| 08:29 | Electron energy level डायग्राममधे झालेले इलेक्ट्रॉन संक्रमण पहा. |
| 08:34 | फोटॉनला शोषून घेतल्याने इलेक्ट्रॉन उत्तेजित होऊन वरच्या स्तरावर जातो. |
| 08:39 | जेव्हा इलेक्ट्रॉन वरच्या स्तरावरून खालच्या स्तरावर जातो तेव्हा ऊर्जा उत्सर्जित होते. |
| 08:45 | हा इलेक्ट्रॉन परत त्याच्या पहिल्या स्तरावर आला आहे. |
| 08:49 | स्पेक्ट्रोमीटरचे निरीक्षण करा. |
| 08:52 | स्पेक्ट्रोमीटर उत्सर्जित फोटॉन दर्शवितो. |
| 08:56 | Light controls च्या खालील Monochromatic रेडिओ बटणावर क्लिक करा. |
| 09:01 | नंतर Show absorption wavelengths चेकबॉक्स क्लिक करा. |
| 09:05 | आपल्याला चार उभ्या वर्णपट रेषा दिसतील. |
| 09:09 | या रेषा शोषलेल्या प्रकाशाच्या तरंगलांबींचे प्रतिनिधित्व करतात. |
| 09:14 | स्लाइडर पहिल्या ओळीवर हायलाईट केला आहे. |
| 09:18 | टेक्स्टबॉक्समध्ये तरंगलांबी 94 nm दिसत आहे. |
| 09:23 | फोटॉन इलेक्ट्रॉनवर आपटत असताना, Electron energy level आकृतीमधील 94 nm पाशी झालेले इलेक्ट्रॉनचे संक्रमण पहा. |
| 09:32 | इलेक्ट्रॉन n= 6 या स्तरापर्यंत गेला आहे. |
| 09:36 | थोड्या वेळात फोटॉन उत्सर्जित करून इलेक्ट्रॉन खालच्या पातळीवर येतो. |
| 09:42 | प्रकाशकिरण बंद करा. |
| 09:45 | असाईनमेंट म्हणून Bohrअणू मॉडेल निवडा. |
| 09:50 | प्रकाशकिरण Monochromatic मधे बदला. |
| 09:53 | 103 nm, 112 nm, आणि 122 nm तरंगलांबींचा प्रकाश शोषून घेणारी इलेक्ट्रॉन संक्रमणे तुम्हाला दिसतील. |
| 10:04 | उर्जा स्तरावरील आकृती आणि स्पेक्ट्रोमीटर परिणामांचे निरीक्षण करा. |
| 10:09 | निरीक्षणांची नोंद करून स्पष्टीकरण द्या. |
| 10:13 | Bohr मॉडेलच्या मर्यादा.
|
| 10:16 | बोरचे मॉडेल खालील घटना स्पष्ट करण्यात अक्षम आहे. |
| 10:24 | सिम्युलेशनवर परत जाऊ.
|
| 10:26 | इलेक्ट्रॉन्सच्या दुहेरी वर्तनावर आधारित आणखी एक मॉडेल सुचवले होते. |
| 10:32 | Atomic Model यादीमधून de Broglie वर क्लिक करा. |
| 10:36 | झूमइन बॉक्समध्ये इलेक्ट्रॉन दर्शविणारा तरंग पहा. |
| 10:42 | deBroglie Atomic Model: de Broglie या फ्रेंच भौतिकशास्त्रज्ञाने 1924 मधे इलेक्ट्रॉनचे दुहेरी वर्तन सुचवले. |
| 10:51 | रेडिएशनप्रमाणे, पदार्थसुध्दा कण आणि तरंग या दोन्हींचे गुणधर्म दाखवतो. |
| 10:58 | इलेक्ट्रॉन्सला सुध्दा संवेग तसेच तरंगलांबी असायला पाहिजे. |
| 11:03 | प्रकाशकिरण चालू करा.
|
| 11:05 | इलेक्ट्रॉन फोटॉन शोषून घेतो आणि उच्च उर्जा पातळीच्या कक्षेत जातो हे बघा. |
| 11:12 | उच्च उर्जा स्तरावरील इलेक्ट्रॉन उर्जेचे उत्सर्जन करतो. |
| 11:16 | हा खालील उर्जा पातळीच्या कक्षेत परत येतो. |
| 11:20 | energy level diagram मधील इलेक्ट्रॉन संक्रमणे पहा. |
| 11:25 | व्ह्यू बॉक्सच्या वरील डाव्या कोप-यात radial view ड्रॉप डाऊन बॉक्स आहे. |
| 11:30 | ड्रॉप-डाऊन बाणावर क्लिक करा. |
| 11:33 | 3D view वर स्क्रोल करा आणि त्यावर क्लिक करा. |
| 11:37 | आता 3D view मध्ये इलेक्ट्रॉनचे वेव्ह नेचर पहा. |
| 11:42 | प्रकाशकिरण बंद करा. |
| 11:45 | हायड्रोजन अणूच्या वर्णपटाचे स्पष्टीकरण देण्यासाठी, क्वांटम मेकॅनिक्सचा सिद्धांत अस्तित्वात आला. |
| 11:53 | Schrödinger मॉडेल : Erwin Schrödinger ने अणूचे क्वांटम मेकॅनिकल मॉडेल मांडले. |
| 12:00 | Schrödinger ने इलेक्ट्रॉन असण्याच्या संभाव्यतेचे वर्णन करण्यासाठी गणिताची समीकरणे वापरली. |
| 12:07 | Quantum नंबर्स: Schrodinger's च्या वेव्ह समीकरणातून मिळणारे कोऑर्डिनेट्स Principal (n), Angular (l), आणि Magnetic (m) हे तीन quantum नंबर्स असतात. |
| 12:19 | Quantum नंबर्स कक्षेचा आकार, आणि कक्षेच्या ओरिएंटेशनचे वर्णन करतात. |
| 12:26 | सिम्युलेशनवर परत जाऊ.
|
| 12:29 | सूचीमधून Schrödinger वर क्लिक करा. |
| 12:32 | झूम इन बॉक्समध्ये, इलेक्ट्रॉनच्या ढगाने वेढलेला न्यूक्लियस या स्वरूपात अणू दर्शविला जातो. |
| 12:38 | White लाइटवर परत जा. |
| 12:41 | प्रकाशकिरण चालू करा. |
| 12:43 | फोटॉन शोषून घेऊन इलेक्ट्रॉन वेगवेगळ्या कक्षांकडे जात असल्याचे दिसेल. |
| 12:49 | इलेक्ट्रॉन फिरत असताना ऑर्बिटल्सचे आकार पहा. |
| 12:54 | Electron energy level आकृतीमधील इलेक्ट्रॉन संक्रमणे लक्षात घ्या. |
| 12:59 | n च्या मूल्याव्यतिरिक्त, energy level डायग्राममध्ये l आणि m च्या व्हॅल्यू देखील आहेत. |
| 13:06 | व्ह्यू बॉक्सच्या उजव्या कोपऱ्यात तळाशी n, l, m व्हॅल्यू पहा. |
| 13:12 | फोटॉन इलेक्ट्रॉनांवर आपटतात तेव्हा n, l, m व्हॅल्यूजमधील बदल पहा. |
| 13:19 | प्रयोगात मिळालेले परिणाम केलेल्या अंदाजांशी कसे जुळतात यासाठी सर्व मॉडेल्सची तुलना करा.
|
| 13:26 | असाईनमेंट म्हणून, Schrodinger च्या अणू मॉडेलसाठी Monochromatic प्रकाश किरण निवडा. |
| 13:34 | इलेक्ट्रॉनच्या चार शोषण तरंगलांबीसाठी n,l,m मूल्ये लक्षात घ्या.
|
| 13:41 | प्रत्येक तरंगलांबीसाठी कक्षेचा आकार आणि संभाव्य ओरिएंटेशन लक्षात घ्या. |
| 13:47 | थोडक्यात, |
| 13:49 | या पाठात, Models of the Hydrogen Atom, कसे वापरायचे या PhET सिम्युलेशनचे प्रात्यक्षिक बघितले.
|
| 13:59 | हे सिम्युलेशन वापरून आपण हायड्रोजन अणूच्या विविध मॉडेल्सची कल्पना केली.
|
| 14:06 | प्रत्येक मॉडेलच्या प्रायोगिक अंदाजांचे स्पष्टीकरण दिले. |
| 14:11 | प्रत्येक मॉडेलच्या मर्यादांवर चर्चा केली. |
| 14:15 | n, l आणि m मूल्यांमधून कक्षीय आकार आणि ओरिएंटेशन निश्चित केले.
|
| 14:22 | उर्जा स्तरांची आकृती स्पष्ट केली. |
| 14:25 | दिलेल्या लिंकवरील व्हिडिओमधे स्पोकन ट्युटोरियल प्रोजेक्टचा सारांश मिळेल.
|
| 14:30 | हा व्हिडिओ डाऊनलोड करूनही पाहू शकता.
|
| 14:33 | स्पोकन ट्युटोरियल प्रोजेक्ट टीम, स्पोकन ट्युटोरियलच्या सहाय्याने कार्यशाळा चालवते.
ऑनलाईन परीक्षा उत्तीर्ण होणा-या विद्यार्थ्यांना प्रमाणपत्र देते.
|
| 14:42 | अधिक माहितीसाठी कृपया येथे लिहा.
|
| 14:46 | कृपया या फोरममध्ये आपल्या टाईम क्वेरीज पोस्ट करा. |
| 14:51 | या प्रकल्पाला पंडित मदन मोहन मालवीय नॅशनल मिशन ऑन टीचर्स अँड टिचिंग यांनी अंशतः अनुदान दिले आहे.
|
| 14:59 | या प्रोजेक्टसाठी अर्थसहाय्य NMEICT, MHRD, Government of India यांच्याकडून मिळालेले आहे. |
| 15:06 | अधिक माहिती या लिंकवर उपलब्ध आहे.
|
| 15:11 | ह्या ट्युटोरियलचे भाषांतर मनाली रानडे यांनी केले असून आवाज --- यांचा आहे.
|
| 15:15 | सहभागासाठी धन्यवाद. |
