Linux/C2/Basic-Commands/Marathi

Time	Narration
00:00	लिनक्स ऑपरेटिंग सिस्टीमवरील ट्युटोरियलमध्ये आपले स्वागत.
00:05	या ट्युटोरियलमध्ये प्राथमिक कमांडस् शिकू या.
00:10	यात Ubuntu 10.04 वापरू.
00:12	लिनक्स ऑपरेटिंग सिस्टीम कशी सुरू करायची हे तुम्ही जाणता असे आपण मानू या.
00:17	जर आपल्याला यासंबंधी माहिती हवी असेल तर http://Spoken-Tutorial.org येथील उपलब्ध ट्युटोरियलमध्ये पाहू शकता.
00:26	या ट्युटोरियलमध्ये आपण Command आणि Command Interpreter म्हणजे काय हे पाहणार आहोत.
00:33	नंतर आपण लिनक्समध्ये man या कमांडच्या सहाय्याने मदत कशी मिळवायची ते पाहू.
00:39	आता पहिला प्रश्न, Commands म्हणजे काय?
00:43	साध्या शब्दात सांगायचे तर लिनक्स कमांड म्हणजे असे शब्द की जे टाईप केल्यावर संगणक काही कार्य करतो.
00:52	लिनक्स कमांडस् चार किंवा कमी अक्षरांच्या असतात. जसे की, ls, who, ps.
00:59	कमांडस् Lowercase मधे दिल्या जातात व Case Sensetive असतात.
01:05	Application Menu मध्ये जा.
01:08	Accessories सिलेक्ट करा आणि त्यात उपलब्ध असलेल्या पर्यायांपैकी Terminal वर क्लिक करा.
01:14	किंवा Terminal Window उघडण्यासाठी कीबोर्डवरील CTRL, ALT आणि T ही बटणे एकत्रितपणे दाबा.
01:20	आता आपल्याला Prompt $ आणि त्याच्यापुढे लुकलुकणारा कर्सर दिसेल. इथेच आपल्याला कमांड टाईप करायच्या आहेत.
01:29	who असा शब्द टाईप करा आणि एंटर की दाबा.
01:34	आपण logged in असलेल्या उपयोगकर्त्यांची नावे बघू शकतो. आपण 'who' ही कमांड कार्यान्वित केल्यावर सिस्टीम वर कोण logged in आहे हे दिसते.
01:47	संगणकातील कोणत्या घटकामुळे काही अक्षरांनी बनलेली कमांड कार्यान्वित होते?
01:54	हे Command Interpreter चे काम आहे. त्याला Shell असे म्हणतात.
01:59	Shell हा एक प्रोग्रॅम असून तो आपल्याला आणि लिनक्स सिस्टीमला जोडण्याचे काम करतो.
02:08	तसेच Shell, ऑपरेटिंग सिस्टीमला कार्यरत करण्यासाठी कमांडस् स्वीकारतो.
02:13	लिनक्समध्ये एकापेक्षा जास्त Shell स्थापित केलेले असू शकतात. युजर त्याच्या आवडीप्रमाणे हवा तो Shell वापरू शकतो.
02:22	लिनक्सवर कायम स्वरूपी /bin/sh हे Standard Shell इन्स्टॉल केलेले असते. ज्याला bash म्हणजेच the GNU Bourne-Again SHell म्हणतात. जे GNU Suite of tool मधून घेतले आहे.
02:35	आपण या ट्युटोरियलमध्ये सर्वसामान्य कमांडस् ची माहिती घेणार आहोत. ज्या थोड्याशा फरकांनी बहुतांश सर्व लिनक्स Shells मध्ये वापरता येतात.
02:44	आपण या ट्युटोरियलमध्ये bash या Shell चा उपयोग करणार आहोत.
02:51	कारण bash हे सर्वात लोकप्रिय असलेले shell आहे. आणि जवळजवळ सर्वप्रकारच्या युनिक्सवर वापरता येते.
02:58	इतर वापरल्या जाणा-या shells पुढीलप्रमाणे. Bourne shell जे मुळात Unix shell आहे, C shell आणि Korn shell .
03:08	आपण कोणते Shellवापरत आहोत हे बघण्यासाठी
03:11	Terminal वर जा आणि echo space dollar in capital SHELL अशी कमांड टाईप करून एंटर दाबा.
03:27	साधारणपणे /bin/bash असा आऊटपुट मिळतो. याचा अर्थ आपण bash Shell मध्ये आहोत.
03:34	अनेक पध्दतींनी आपण वेगवेगळे Shells सक्रिय करू शकतो. ज्याबद्दल आपण ऍडव्हान्स ट्युटोरियलमध्ये जाणून घेऊ.
03:42	Commands या बहुदा C मध्ये लिहिलेल्या Program फाईल्स असतात.
03:47	या फाईल्स डिरेक्टरीमध्ये साठवलेल्या असतात. कमांडस् कुठे साठवलेल्या आहेत हे शोधण्यासाठी आपण type या कमांडचा उपयोग करू शकतो.
03:55	Command Prompt वर type space ps असे टाईप करून एंटर दाबा.
04:03	ps ही फाईल /bin या डिरेक्टरीमध्ये समाविष्ट केलेली आहे असे आपल्याला दिसते.
04:09	जेव्हा आपण Command Prompt वर Command देतो तेव्हा Shell, डिरेक्टरीतील फाईलच्या यादीमध्ये त्या कमांडच्या नावाची फाईल शोधतो.
04:18	ती फाईल सापडली तर त्या फाईलशी संबंधित प्रोग्रॅम कार्यान्वित करतो. नाहीतर Command not found ही error देतो.
04:27	आपण नंतर पाहूच की ज्या डिरेक्टरीजचा शोध घेतला जातो त्यांची यादी PATH या व्हेरिएबल मध्ये असते.
04:34	आता जर आपल्याला ती यादी बघायची असेल तर टाईप कराः echo space dollar कॅपिटल लेटरमध्ये PATH
04:44	आणि एंटर दाबा.
04:52	कमांडस् बद्दल जाणून घेताना आपल्याला एक महत्त्वाची गोष्ट माहित असणे आवश्यक आहे.
04:57	लिनक्स कमांडस् चे दोन प्रकार आहेत. External command आणि Internal command.
05:02	External commands च्या फाईल्स स्वतंत्रपणे अस्तित्वात असतात.
05:07	लिनक्स मध्ये बहुतांश कमांडस् अशाच प्रकारच्या आहेत. परंतु काही कमांडस् चे कार्य Shell मध्ये लिहिलेले असते. म्हणजेच त्याची स्वतंत्र रूपात फाईल उपलब्ध नसते.
05:18	त्यांना Internal commands म्हणतात.
05:20	echo कमांड ही वास्तवात एक Internal command आहे. त्याबद्दल आपण जाणून घेऊ.
05:25	Terminal वर जाऊन कमांड टाईप करा.
05:33	type space echoआणि एंटर दाबा.
05:40	echo is a shell built-in असे आऊटपुट दिसेल.
05:43	याचा अर्थ ही कमांड ही Shell मधूनच कार्यान्वित झाली आहे. म्हणून ही Internal command आहे आणि कमांडशी संबंधित फाईल नेम दिले गेलेले नाही.
05:56	दुसरी महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे आपण कमांडस् ची रचना समजून घेणे गरजेचे आहे.
06:01	कमांड ही एक शब्दाची किंवा space वापरून वेगळे केलेल्या अनेक शब्दांनी बनलेली असू शकते.
06:08	दुस-या प्रकारात पहिला शब्द ही खरी कमांड असते तर त्यानंतरचे शब्द हे arguments असतात.
06:16	Arguments हे कमांडमधील पर्याय, expression किंवा filename असते.
06:20	आपण टाईप केलेल्या पर्यायानुसार एकच कमांड वेगवेगळे कार्य करू शकते.
06:26	साधारणपणे पर्यायाच्या आधी एक किंवा दोन वजाची चिन्हे असतात ज्याला क्रमशः short किंवा long पर्याय म्हणतात.
06:35	Terminal Window वर जाऊन कमांड टाईप करा आणि त्याचे आऊटपुट बघा.
06:40	Terminal Window रिकामी करण्यासाठी प्रथमclear असे टाईप करा.
06:44	नंतर ls असे टाईप करून एंटर दाबा.
06:49	पुन्हा clear असे टाईप करून एंटर दाबा.
06:55	ls space minus a असे टाईप करून एंटर दाबा.
07:04	Terminal Window रिकामी करण्यासाठी clear असे टाईप करा.
07:11	ls space minus minus all असे टाईप करून एंटर दाबा.
07:19	Terminal रिकामे करण्यासाठी clear असे टाईप करा.
07:23	ls space minus d असे टाईप करून एंटर दाबा.
07:32	आता पर्याय बदलल्यावर कमांडचे कार्य कसे बदलते हे समजण्यासाठी एवढे पुरेसे आहे.
07:40	लिनक्स मध्ये मोठ्या संख्येने कमांडस् आहेत.
07:45	प्रत्येकासाठी अनेक पर्याय आहेत.
07:48	कमांडस् संयुक्त रूपातदेखील वापरता येतात. ज्याबद्दल नंतर जाणून घेऊ.
07:55	कमांडची माहिती देण्यास लिनक्सवर 'online help' सुविधा उपलब्ध आहे.
08:01	man command आपल्याला सिस्टीमवर उपलब्ध असलेल्या प्रत्येक कमांडचे डॉक्युमेंटेशन प्रदान करते.
08:08	उदाहरणादाखल ls कमांडबद्दल जाणून घेण्यासाठी Terminal वर जाऊ.
08:16	आणि ls या argument सहित man ही कमांड टाईप करा. म्हणजेच man space ls असे टाईप करून एंटर दाबा.
08:30	त्यातून बाहेर पडण्यासाठी q दाबा.
08:35	man हे सिस्टीमचे manual page आहे. manबरोबर argument देता येते.
08:43	कमांड दिल्यानंतर या argumentशी संबंधित असलेले page दर्शवले जाते.
08:49	man command मध्ये सेक्शनचे नावही देता येते. त्यानुसार शोध घेतला जातो.
08:55	नाव दिलेले नसले तर, man command उपलब्ध असलेले सर्व section शोधते. व त्यातील फक्त पहिले पान स्क्रीनवर दाखवते.
09:07	man या कमांडबद्दल अजून अधिक जाणून घेण्यासाठी तुम्ही man याच कमांडचा उपयोग करू शकता.
09:14	Terminal वर जाऊन man space man असे टाईप करा. आणि एंटर दाबा.
09:23	त्यातून बाहेर पडण्यासाठी q दाबा.
09:26	man कमांडसाठी अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत.
09:30	आपण जास्त वापरल्या जाणा-या कमांडस् बघू. काही वेळा आपल्याला योग्य कमांड माहित नसते. अशावेळी आपण काय करू शकतो?
09:41	man ही कमांडminus k हा पर्याय देते. ज्याद्वारे संबंधित कमांडस् ची यादी आणि त्यांचे कार्य संक्षिप्त रूपात दर्शवले जाते.
09:50	उदाहरणार्थ आपल्याला एक डिरेक्टरी बनवायची आहे. परंतु त्यासाठीची योग्य कमांड आपल्याला माहित नाही.
09:56	मग Command promptवर जा आणि man space minus k space directories असे टाईप करून एंटर दाबा.
10:12	दिलेल्या यादीतील प्रत्येक कमांडचा अभ्यास करून योग्य ती कमांड वापरता येते.
10:17	वरील सर्व गोष्टी आपण apropos या कमांडच्या सहाय्याने सुध्दा करू शकतो.
10:21	Command prompt वर apropos space directories असे टाईप करून एंटर दाबा. आणि येणारे आऊटपुट बघा.
10:36	काही वेळा आपल्याला अधिक माहितीची आवश्यकता नसते. केवळ एखादी कमांड काय करते हे जाणून घेणे पुरेसे असते.
10:40	त्यावेळी आपण whatis किंवा man minus f या कमांडचा उपयोग करू शकतो.
10:52	Terminal Window रिकामी करण्यासाठी clear असे टाईप करा.
10:58	आता whatis space ls असे टाईप करून एंटर दाबा.
11:06	काही Commandना अनेक पर्याय असतात. जर आपल्याला त्या Commandना असलेल्या विविध पर्यायांची यादी हवी असेल
11:13	तर आपण minus help या पर्यायाचा उपयोग करू.
11:18	Command prompt वर जा आणि ls space minus minus help असे टाईप करा. आणि एंटर दाबा.
11:29	आपण वरच्या दिशेला स्क्रॉल करू या. म्हणजे आपल्याला या manual page वरील सर्व पर्याय बघता येतील.
11:45	आपण ह्या ट्युटोरियलच्या अंतिम टप्प्यात पोहोचलो आहोत. यासाठी अर्थसहाय्य National Mission on Education through ICT, MHRD, Government of India यांच्याकडून मिळालेले आहे.
11:56	यासंबंधी माहिती पुढील साईटवर उपलब्ध आहे.
12:00	ह्या ट्युटोरियलचे भाषांतर मनाली रानडे यांनी केले असून मी रंजना भांबळे आपला निरोप घेते . सहभागासाठी धन्यवाद.

Contributors and Content Editors

PoojaMoolya, Pratik kamble, Ranjana, Sneha