Linux/C2/Basic-Commands/Gujarati

Time	Narration
00:00	વ્હાલા મિત્રો,લિનક્સ ઓપરેટીંગ સિસ્ટમના મૌખિક ટ્યુ્ટોરીઅલમાં તમારું સ્વાગત છે.
00:05	આ ટ્યુ્ટોરીઅલમાં આપણે મૂળભૂત આદેશોનો વિદ્યાભ્યાસ કરીશું.
00:10	હું ઉબુન્ટુ ૧૦.૦૪નો ઉપયોગ કરી રહી છું.
00:12	હું માનું છું કે તમને લિનક્સ ઓપરેટીંગ સિસ્ટમ સાથે કામ કરતા આવડતું હશે.
00:17	જો તમને અભિરુચિ હોય તો,તે વેબસાઈટ http://spoken-tutorial.org પરના અન્ય મૌખિક ટ્યુ્ટોરીઅલ ઉપર ઉપલબ્ધ છે.
00:26	આ ટ્યુ્ટોરીઅલમાં,આપણે જોઈશું કે 'આદેશો એટલે શું?' અને 'આદેશ અર્થઘટન કરનાર(command interpreter) એટલે શું?'
00:33	પછી આપણે શીખીશું કે man આદેશના ઉપયોગથી લિનક્સમાં મદદ કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરવી.
00:39	તો પહેલો પ્રશ્ન છે,"આદેશો એટલે શું?"
00:43	સાદી ભાષામાં આપણે કહી શકીએ કે લિનક્સ આદેશો "શબ્દો" છે,જેને લખતા તે કેટલીક ક્રિયાઓને કાર્યગત કરે છે.
00:52	લિનક્સ આદેશો લંબાઈમાં ભાગ્યે જ ચાર અક્ષરોથી વધુ હોય જેમકે ls,who,ps વગેરે..
00:59	આદેશો સાદા અક્ષરો(કેપિટલ નહીં)માં હોય અને તેઓ અક્ષર-પ્રકાર(સાદા કે કેપિટલ)ને સંવેદનશીલ છે.ચાલો એક ઉદાહરણ જોઈએ.
01:05	એપ્લીકેશન મેનુ ઉપર જાઓ.
01:08	એક્સેસરીઝ પસંદ કરી અને પછી ઉપલબ્ધ વિકલ્પોમાંથી ટર્મિનલ ઉપર દબાવો.
01:14	અથવા ટર્મિનલ બારી ખોલવા તમારા કિબોર્ડથી "ctrl alt t" દબાવો.
01:20	હવે આપણને એક પ્રોમ્પ્ટ($) અને તેની બાજુમાં ચમકારા મારતું કર્સર દેખાય છે.અહીં આપણે આદેશો લખીશું.
01:29	શબ્દોમાં 'who' લખો અને એન્ટર દબાવો.
01:34	આપણને લોગીન(logged in) થયેલા ઉપયોગકર્તાઓના નામ દેખાય છે.આપણે 'who' આદેશને અમલમાં મુક્યો જે કમ્પ્યુટર સિસ્ટમમાં કોણ લોગીન છે તે પ્રદર્શિત છે.
01:47	પણ કઈ અસ્તિત્વ ધરાવનાર વસ્તુ આ આદેશો,જે માત્ર થોડા અક્ષરોના છે તેને ક્રિયામાં પરિવર્તિત કરે છે?
01:54	આ મહત્વપૂર્ણ-કાર્ય આદેશ અર્થઘટન કરનારનું છે,જેને શેલ પણ કેહવાય છે.
01:59	આપણે શેલને એક કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામ રૂપે વ્યાખ્યાયિત કરી શકીએ જે આપણા અને લિનક્સ વચ્ચે મધ્યસ્થ(interface) તરીકે વર્તે છે.
02:08	આદેશો દાખલ કરી,ઓપરેટીંગ સિસ્ટમમાં અમલમાં મુકવાની અનુમતિ તે આપે છે.
02:13	લિનક્સ ઉપર વિવિધ શેલ્સ સંસ્થાપિત કરવું શક્ય છે,જ્યાં ઉપયોગકર્તા પોતાની મરજીથી તેને પસંદ કરી શકે.
02:22	લિનક્સ ઉપર માન્ય શેલ જે હંમેશા "/bin/sh" રૂપમાં સંસ્થાપિત રહે છે તેને બેશ(bash) કહેવાય (i.e the GNU Bourne-Again Shell) જે GNU ઓજાર સમૂહમાંથી છે.
02:35	આ ટ્યુ્ટોરીઅલમાં સમાવેલ આદેશો સામાન્ય છે.જે મામુલી બદલાવ સાથે મોટા ભાગના બધા લિનક્સ શેલ્સ ઉપર કાર્ય કરે છે.
02:44	તે છતાં,આ ટ્યુ્ટોરીઅલમાં આપણે પ્રદર્શન માટે બેશનો શેલ સ્વરૂપે ઉપયોગ કરીશું.
02:51	કારણકે બેશ સૌથી લોકપ્રિય શેલ છે અને લગભગ બધા યુનિક્સ માટે સુવાહ્ય(portable) છે.
02:58	અન્ય શેલમાં "Bourne shell" જે અસલનું યુનિક્સ શેલ છે તથા "C Shell" અને "Korn shell" છે.
03:08	આપણે કયો શેલ વાપરી રહ્યા છીએ તે જોવા
03:11	ટર્મિનલ ઉપર જાઓ અને આદેશ "echo ખાલી જગ્યા $કેપિટલ અક્ષરમાં SHELL" લખી એન્ટર દબાવો.
03:27	પરિણામ /bin/bash મળે છે,જે બેશ શેલ બતાવે છે.
03:34	ઘણા માર્ગો છે જેનાથી આપણે જુદા-જુદા શેલ્સ સક્રિય કરી શકીએ.તેઓનો અદ્યતન ટ્યુ્ટોરીઅલમાં સમાવેશ થશે.
03:42	આદેશો વાસ્તવમાં પ્રોગ્રામ્સ ધરાવતી ફાઈલ્સ છે,જે મોટા ભાગે 'C' માં લખેલ છે.
03:47	આ ફાઈલ્સ ડિરેક્ટરીઓની અંદર છે.આદેશ ક્યાં સંગ્રહિત છે તે જાણવા "type" આદેશ અપાય છે.
03:55	કમાંડ પ્રોમ્પ્ટ ઉપર "Type ખાલી જગ્યા ps" લખો અને એન્ટર દબાવો.
04:03	આ બતાવે છે કે "ps" વાસ્તવમાં ફાઈલ છે અને "/bin" ડિરેક્ટરીમાં સંગ્રહિત છે.
04:09	જયારે આપણે કમાંડ પ્રોમ્પ્ટ ઉપર આદેશ લખીએ ત્યારે શેલ ડિરેક્ટરીઓની યાદીમાંથી આદેશના નામને મળતી આવતી ફાઈલ શોધે છે.
04:18	જો તે મળે તો,ફાઈલને મળતો આવતો પ્રોગ્રામ અમલમાં મુકાય છે.નહીં તો "આદેશ અસ્તિત્વમાં નથી" એમ મળે છે.
04:27	શોધેલી ડિરેક્ટરીઓની સૂચી "PATH ચલ" દ્વારા સ્પષ્ટરૂપે ઉલ્લેખેલ છે,જે આપણે પછી જોઈશું.
04:34	જો આપણને આ સૂચી જોવી હોય,તો આદેશ આપો "echo ખાલી જગ્યા $PATH".
04:44	કેપિટલ અક્ષરમાં અને એન્ટર દબાવો.
04:52	આદેશ વિષે આપણને એક મહત્વપૂર્ણ વસ્તુ ખબર હોવી જરૂરી છે.
04:57	લિનક્સ આદેશો બે પ્રકારના છે: બાહ્ય આદેશો અને આંતરિક આદેશો.
05:02	બાહ્ય આદેશો એ છે જે અલગથી ફાઈલ/પ્રોગ્રામ રૂપે અસ્તિત્વ ધરાવે છે.
05:07	મોટા ભાગના લિનક્સ આદેશો આ પ્રકારના છે.પણ કેટલાક એવા છે જેનું અમલીકરણ શેલમાં જ લખેલ છે.તેઓ અલગ ફાઈલથી અસ્તિત્વમાં નથી.
05:18	આ આંતરિક આદેશો કેહવાય.
05:20	આદેશ "echo" જે આપણે પછી જોઈશું તે હકીકતમાં આંતરિક આદેશ છે.
05:25	ટર્મિનલ ઉપર જાઓ અને આ આદેશ લખો,
05:33	"type ખાલી જગ્યા echo" અને એન્ટર દબાવો.
05:40	પરિણામ "echo"ને શેલ પત્રિકા(bulletin) રૂપમાં દેખાડે છે.
05:43	ફાઈલ નામ આપવાને બદલે તે બતાવે છે કે "echo" આદેશનું અમલીકરણ શેલમાં અંદર છે.જેથી તેને આંતરિક આદેશ કેહવાય છે.
05:56	બીજી અગત્યની વસ્તુ જે સમજવી જરૂરી છે,તે છે "આદેશોનું બંધારણ".
06:01	આદેશો એક કે એકથી વધારે શબ્દોના હોય શકે જે "ખાલી જગ્યા" દ્વારા અલગ કરેલ હોય છે.
06:08	જો એકથી વધુ શબ્દો હોય તો પહેલો શબ્દ આદેશનું ખરું નામ જયારે બાકીના શબ્દો
06:16	વિકલ્પો,પદાવલી અથવા ફાઈલ નામ હોઈ શકે.
06:20	આદેશ આપેલ વિકલ્પોને આધારિત જુદા-જુદા કાર્યો હાથ ધરે છે.
06:26	તેઓની આગળ એક અથવા બે બાદબાકીનું ઋણ ચિહ્ન(-),જેને અનુક્રમે ટુકું અને લાંબુ વિકલ્પ કેહવાય છે તે મુકાય છે.
06:35	ટર્મિનલ બારી પર જઈ,આદેશો લખી,પરિણામો જુઓ.
06:40	ટર્મિનલ બારી સાફ કરવા " clear " આદેશ આપો.
06:44	પછી "ls" લાખો અને એન્ટર દબાવો.
06:49	ફરી "clear" લખી એન્ટર દબાવો.
06:55	"ls ખાલી જગ્યા -a" લખી એન્ટર દબાવો.
07:04	ફરી આદેશ "clear" આપો.
07:11	હવે " ls ખાલી જગ્યા --all " લખો અને એન્ટર દબાવો.
07:19	ફરી "clear" લખી એન્ટર દબાવો.
07:23	હવે " ls ખાલી જગ્યા -d " લખી એન્ટર દબાવો.
07:32	તો હવે,આપણે સમજી શકીએ છીએ કે અપાતા અલગ-અલગ વિકલ્પોથી આદેશોનું વર્તન પણ બદલાય છે.
07:40	લિનક્સમાં આપણી પાસે વિશાળ સંખ્યામાં આદેશો છે,
07:45	જે દરેકમાં ઘણા અલગ વિકલ્પો છે.
07:48	આદેશોને એક-બીજા સાથે સાંકળી શકાય છે જે આપણે પછી જોઈશું.એક સાથે કેટલું મગજમાં રાખીશું?
07:55	ખરેખર કંઈ યાદ રાખવાની જરૂર નથી.જેનું કારણ લિનક્સમાં રહેલ ઉત્તમ તત્કાલ(online) મદદ સુવિધા છે.
08:01	"man" આદેશ સિસ્ટમ પરના ઉપલબ્ધ બધા આદેશોની માહિતી પૂરી પાડે છે.
08:08	ઉદાહરણ તરીકે,"ls" આદેશ માટે જાણવા,તમારે ટર્મિનલ બારી ઉપર જવું પડશે.
08:16	"ls" શબ્દવાળો "man" આદેશ આપો.જે "man ખાલી જગ્યા ls" છે અને એન્ટર દબાવો.
08:30	બહાર નિકળવા q બટન દબાવો.
08:35	"man" સિસ્ટમની સુચના પોથી છે.તેની સાથે આપેલ દરેક શબ્દ વાસ્તવમાં પ્રોગ્રામનું નામ,ઉપયોગીતા અથવા ક્રિયા છે.
08:43	આ શબ્દોને સંબંધી સુચના પોથી શોધાય છે અને પ્રદર્શિત થાય છે.
08:49	જો કોઈ વિભાગ પૂછવામાં આવે,તો તે "man"ને સુચના પોથીમાં સીધું તેજ વિભાગને જોવા કહે છે.
08:55	સામાન્ય રીતે આ શબ્દ,બધા વિભાગોમાં એક પૂર્વવ્યાખ્યાયિત ક્રમ અનુસરી શોધાય છે.અને મળતું પ્રથમ પૃષ્ઠ,જે ભલે ઘણા વિભાગોમાં અસ્તિત્વ ધરાવે તે પ્રદર્શિત થાય છે.
09:07	આદેશ "man"ની પોતાની જ જાણકારી માટે આદેશ "man" અપાય છે.
09:14	ટર્મિનલ પર જઈ "man ખાલી જગ્યા man" લખો અને એન્ટર દબાવો.
09:23	બહાર નિકળવા q દબાવો.
09:26	"man" આદેશ પાસે ઘણા વિકલ્પો છે.
09:30	સૌથી ઉપયોગી વિકલ્પો જોઈએ.કેટલીક વાર આપણને શું કરવું છે તે જાણતા હોઈએ છીએ પણ તેના માટે વપરાતો આદેશ કયો તે નથી ખબર હોતી.તો આપણે શું કરી શકીએ ?
09:41	"man" આદેશ "-k" વિકલ્પ આપે છે,જે મુખ્ય શબ્દ(keyword) લઇ,તેના અનુસંધાનમાં આદેશોની સૂચી અને તેના સંક્ષિપ્ત હેતુઓ આપે છે.
09:50	ઉદાહરણ તરીકે,એક ડિરેક્ટરી બનાવીએ,પણ તેના માટેનો ચોક્કસ આદેશ ખબર નથી.
09:56	તો આપણે કમાંડ પ્રોમ્પ્ટ પર જઈ,"man ખાલી જગ્યા -k ખાલી જગ્યા directories" લખીએ અને એન્ટર દબાવીએ.
10:12	હવે આપણે આ પ્રત્યેક આદેશોમાંથી આપણને જોઈતો આદેશ શોધી શકીએ.
10:17	આ જ વસ્તુ આદેશ "apropos"થી પણ મેળવી શકાય.
10:21	કમાંડ પ્રોમ્પ્ટ પર "apropos ખાલીજગ્યા directories" લખો અને પરિણામ જોવા એન્ટર દબાવો.
10:36	કેટલીકવાર આપણને આદેશ વિશે બહું વધારે જાણકારી નથી જોઈતી હોતી.જરૂરી હોય છે આદેશ શું છે જાણવું.
10:40	આ પરિસ્થિતિમાં આપણે આદેશ "whatis" અથવા "man -f"નો ઉપયોગ કરી શકીએ.આ બંને આદેશો દરેક આદેશ વિશે એક લીટીનું વર્ણન આપે છે.
10:52	ટર્મિનલ પર જઈ "clear" આદેશ આપો.
10:58	હવે "whatis ખાલી જગ્યા ls" લખી એન્ટર દબાવો.
11:06	કેટલાક આદેશો ઘણા વિકલ્પો ધરાવે છે.જો આપણને આદેશના જુદા-જુદા વિકલ્પોની સૂચી મેળવવી હોય તો
11:13	આપણે "-help" વિકલ્પનો ઉપયોગ કરીએ છીએ.
11:18	કમાંડ પ્રોમ્પ્ટ પર જઈ "ls ખાલી જગ્યા --help" લખી એન્ટર દબાવો.
11:29	હું કર્સરને ઉપર લઇ જાઉં જેથી તમે આ સુચના પોથીમાના વિકલ્પો જોઈ શકો.
11:45	લિનક્સના મૌખિક ટ્યુ્ટોરીઅલનો આ ભાગ સમાપ્ત થાય છે.મૌખિક ટ્યુ્ટોરીઅલ ટોક ટુ અ ટીચર યોજનાનો ભાગ છે.જેને રાષ્ટ્રીય સાક્ષરતા મિશને ICT ના માધ્યમથી સમર્થિત કરેલ છે.
11:56	મિશન વિષે વધુ જાણકારી આ લિંક ઉપર ઉપલબ્ધ છે.
12:00	IIT Bombay તરફથી હું શિવાની ગડા વિદાય લઉં છું.ટ્યુ્ટોરીઅલમાં ભાગ લેવા આભાર.

Contributors and Content Editors

Chandrika, PoojaMoolya