LaTeX-Old-Version/C2/Inside-story-of-Bibliography/Marathi

Time	Narration
00:01	नमस्कार, संदर्भ सूची तयार करण्यासंबंधीच्या या प्रशिक्षणात आपले स्वागत.
00:06	मी याकरता BibTeX (बीबटेक) वापरणार आहे.
00:09	BibTeX ही लेटेक पेक्षा वेगळी स्वतंत्र अशी सुविधा आहे.
00:13	या प्रशिक्षणात आपण आता तुम्ही पाहत असलेली pdf फाईल कशी बनवावी हे पाहुया .
00:19	पहिले पान शीर्षक दाखवत आहे.
00:23	आता दुसरे पान पाहुया.
00:28	इथे मजकूर आहे, संदर्भांना एक ते सहा क्रमांक दिलेले आहेत.
00:33	आणि पुढल्या पानावर अकरा पर्यंत क्रमांक आहेत.
00:37	तुम्ही हे लक्ष्यात घ्या, की हे संदर्भ अद्यक्षरानुसार दिलेले आहे.
00:45	तुम्ही हे इथे पाहू शकता.
00:49	आता आपण याकरता वापरलेली मूळ फाईल पाहू.
00:52	ही नीट पाहुया.
00:55	हे स्पष्ट दिसतय की त्यामध्ये हे संदर्भ दिलेले नाही.
01:02	ही माहिती मूळ फाईलमध्ये अस्तित्वात नाही.
01:05	मग हे संदर्भ कुठे आहेत.
01:08	ते ‘ref’. या फाईलमध्ये आहेत.
01:12	या फाईल चे नाव ‘ref.bib’ असे आहे.
01:19	बिब्लीयोग्राफी या अज्ञेकरता हे सामान्य आहे.
01:27	ही पाहा
01:31	‘ref.bib’.
01:35	आपण या ref.bib मध्ये काय आहे ते पाहुया.
01:47	यातील संदर्भांची माहिती ही विविध प्रकारची आहे.
01:53	उदाहरणार्थ हे पुस्तक आहे.
01:57	तंत्रज्ञान – अहवाल, प्रोसीडिंग्स, किरकोळ तसेच लेख.
02:05	आपण थोड्या काळा नंतर ही फाईल पुन्हा पाहू आणि समजून घेऊया.
02:12	आता आपण निर्मितीमध्ये संदर्भांची यादी कशी तयार करायची या कार्य पद्धती वर लक्ष केंद्रित करू.
02:23	आपण references.tex ही मूळ फाईल पुन्हा पाहू.
02:29	या पानाच्या सुरवातीला जाऊया.
02:33	रेफरेन्सस हा प्रीफिक्स अश्नार्‍या सर्व फाईल्सशी आधी आपण प्रथम पाहू.
02:45	ह्या पाहा references.tex सोडून बाकी फाईल्स काढून टाकू.
02:56	ह्याला हो म्हणू.
02:59	आता आपल्याकडे फक्त references.tex आहे. मी ही संकलित करते.
03:06	संकलित केल्यावर सावधगीरीची सूचना आली, की काही संदर्भ पारिभाषित नाहीत काही गोष्टी सापडत नाही.
03:13	आपण पाहू शकतो की pdf.tex ह्या अज्ञेमूळे काही नवीन फाईलशी निर्मिती झाली.
03:22	references.pdf बरोबर आपल्याकडे references.log आणि references.aux या फाईल्स आहेत.
03:39	या फाईल इथे दिसत आहे.
03:50	या पाहा या त्या फाईल्स आहेत.
03:53	आधी आपण references.log ही फाईल उघडू.
04:13	त्यामध्ये बरीच माहिती आहे.
04:15	किंभवन् इथे आलेल्या सर्व सूचना त्यामध्ये आहे.
04:19	आपण आता थोडे खाली जाऊन पाहू
04:22	इथे बरीच माहिती आहे आणि या सवदगीरीच्या सूचनापण इथे दिसत आहेत.
04:26	त्याचबरोबर, काही अक्षर प्रकार सापडत नाहीत, ही सूचना देखील दिसतेय.
04:32	परंतु आपण त्यावाचून आपले काम चालुवू शकतो.
04:36	काही संदर्भ व साइटेशन सापडत नाहीत ही सूचना मात्र आपल्या दृष्टीने महत्वाची आहे.
04:42	आपण आता या सूचनेवर काही मार्ग काढू
04:46	आता आपण ही दुसरी फाईल references.aux ही उघडूया.
04:58	references.aux
05:02	यामध्ये अनेक साइटेशन आज्ञा आहेत. या इथे कुठून आल्या आहेत.
05:07	साइटेशनची सर्व विधाने मूळ फाईल मधील 'cite' या अज्ञेमध्ये आलेली आहेत.
05:12	आपण आता पाहू शकतो.
05:16	हे मी इथे उघडते.
05:21	आता खाली जाऊ त्यासाठी हे वापरु मूळ फाईल.
05:25	उदाहरणासाठी हे पाहा.
05:29	हे इथे ‘cite vk 79’.
05:32	ते vk79 इथे येते.
05:39	‘cite tk 80’ हे इथे येते.
05:47	तसेच ही bibstyle-plain ही सुद्धा मूळ फाईल मध्ये इथे येते.
05:54	तुम्ही वर पाहा, bibliography style – plain हे इथे दिसून येईल.
06:01	ही aux फाईल चलांची नवे देखील साठवते.
06:06	उदाहार्णकरता मी ह्या विभागा करता लेबल देते.
06:11	मी इथे जाते.
06:18	नाही तर मी असा करते की लेबल शिवाय हे करून दाखवते.
06:22	म्हणजे आपण हे खोडून टाकू.
06:30	मी आता हे संकलित करते.
06:33	मी ही फाईल पुन्हा उघडते.
06:39	आणि आता पाहा त्यामध्ये हे दिसत नाही.
06:49	मी इथे ‘label – sec arya’ हे लिहिले.
06:56	‘label – sec arya’ रक्षित केले.
07:01	संकलित केले.
07:06	हे उघडू.
07:09	मग तुम्ही या फाईल पर्यंत आलात की पुन्हा उघडू.
07:13	हे पाहा इथे new label sec arya ही अज्ञे दिसायला लागली.
07:20	ही पाहा
07:23	हे तेच लेबल आहे की जे आपण इथे पहिले होते.
07:28	आणि हे म्हणते सेकशन 1(एक) हा इथे दिसतोय.
07:34	आणि हे दोन पान क्रमांक दाखवतात.
07:38	या दस्ताएवजात दोन पान आहेत.
07:42	पुढल्या संकलना दरम्यान लेटेक ही aux फाईल वाचते आणि लेबल विषयची माहिती दाखवते.
07:48	यामूळे लेबल वेवस्थित दिसण्यासाठी दोन वेळा संकलन करणे गरजेचे असते.
07:53	मी आता तुम्हाला संदर्भ सूची कशी बनते हे समजावून सांगते.
07:58	त्यासाठी आपण आता BibTeX वापरायची वेळ आली आहे.
08:01	आपण आता BibTeX references ही आज्ञा इथे देऊ.
08:06	ही पाहा अशी bibtex references.
08:12	ही आज्ञा इथे दिल्याप्रमाणे, references.aux मधून आवश्यक बावे घेते.
08:19	हे पाहा हे सांगते.
08:21	references.aux वापरली हे सांगते की त्याने plain.bst हे स्टाइल फाईल वापरली आहे.
08:30	हे या प्लेन या अज्ञेमूळे झाले.
08:34	आणि ref.bibची तारीख हे आपण आधी समजावलेले आहे.
08:39	ref.bib ही डेटा बेस फाईल क्रमांक एक आहे.
08:44	हे आठवा की आपण प्लेन स्टाइल आणि ref bib(रफ बीब) या मूळ फाईल मध्ये वापरलेले आहे.
08:50	आता आपण कोणत्या फाईल्स निर्माण झाल्या ते पाहुया.
08:54	म्हणजे BibTeX.references या अज्ञेमूळे कोणत्या नवीन फाईल्स बनल्यात ते पाहू.
09:02	त्यांची यादी करू.
09:09	तुम्ही पाहू शकता की आपण पुर्वी पाहिलेल्या फाईल्स व्यतिरिक्त आपल्याकडे references.blg व references.bbl या दोन नवीन फाईल्स आहेत.
09:19	यापैकी references.blg मध्ये फॉरमॅटिंगची माहिती आहे, ती आपण पाहुया.
09:32	तुम्हाला या ठिकाणी काही फॉरमॅटिंग ची माहिती दिसेल.
09:38	मी यातून बाहेर पडते.
09:42	आणि या bblफाईल मध्ये काय आहे ते पाहते.
09:47	References . bbl या फाईल मध्ये आपण पुर्वी पाहिलेले संदर्भ आहेत.
09:52	References . bbl ने या संदर्भांची यादी pdf फाईल मध्ये ते जसे दिसतात तशीच केली आहे.
09:59	परंतु सर्व सामान्यपणे या फाईल्समध्ये आपणहून बदल करणे किंवा त्या पाहणे गरजेचे नाही.
10:07	या अखेरच्या संकलनामध्ये आपल्याला अशीही सूचना मिळाली होती की References.bbl सापडत नाही.
10:13	ही सूचना आपल्याला references.log येथे दिसू शकेल.
10:20	ही फाईल इथे उघडू.
10:29	हे पाहा हे इथे सांगितलेले आहे.
10:34	की No file references.bbl.
10:42	हे आपल्या पूर्वीच्या संकलनात झाले होते.
10:45	परंतु आता BibTeX वापरुन आपण references.bbl ही फाईल बनवली आहे.
10:53	आता आपण पुन्हा एकदा संकलित करू.
11:05	आता येणार्‍या सूचना वेगळ्या आहेत, हे सांगते की ‘label’s may have changed’.
11:10	प्रतेक्षात आपण जेव्हा संकलित करतो तेव्हा तात्काळ references.bbl वाचली जाते आणि तेथील संदर्भ इथे आणले जातात.
11:19	आणि हा अनुक्रम आपण references.bbl मध्ये पाहिलेल्या अनुक्रमाप्रमाणेच असतो.
11:25	उदाहरणार्थ तुम्ही हे पाहू शकता की हा पहिला संदर्भ Chang आणि Pearson हा इथे पण तोच आहे.
11:34	परंतु अजुन सुद्धा ही माहिती बरोबर नाही
11:37	आपण हे सुयोग्यपणे दिलेले नाहीत.
11:40	आता आपण हे संकलित करू.
11:42	हे मी अगोदर सांगितलेले आहे त्यानुसार पुन्हा एकदा संकलित करू म्हणजे हे ठीक होईल.
11:51	आपण हे कसे समजून घेयच तर आपण references. aux ही फाईल पाहू.
12:04	references. aux आणि लक्ष्यात घेऊ की साइटेशन संदेशाखेरीस आपण इथे एक अधिक संदर्भ आहे.
12:16	हे सांगते bibcite cp82 आणि इतर बरेच काही
12:22	हे सांगते की संदर्भामधील लेबलcp82 हा पहिला संदर्भ आहे.
12:29	आता हे आपण उदाहरणादाखल पाहुया.
12:35	हे उघडूया
12:41	मूळ फाईल पुन्हा पाहू.
12:45	हे उघडू मूळ फाईल पुन्हा पाहू.
12:48	त्यात cp82 शोधू.
12:55	हा पाहा हा इथे आहे आणि त्याच्याशी जोडलेला संदर्भ इथे आहे.
13:03	आणि हे इथे ह्या सूचीत दिसत आहे.
13:11	आता ही माहिती म्हणजे cp82 हा संदर्भ
13:16	references.aux या फाईल मध्ये उपलब्ध अश्नार्‍या संदर्भ सूचीमध्ये पहिल्या क्रमांकावर येतो.
13:28	मी हे पुन्हा संकलित केले.
13:32	आता ही माहिती आपोआप इथे येते.
13:36	आता आपण पाहू शकतो की इथे येणारे सारे संदेशही नाहीसे झाले.
13:45	लेटेक ने असे केले की ही references.aux मधली संदर्भ क्रमांकाची माहिती घेतली.
13:52	आणि ती मूळ फाईल मधील cite या अज्ञेच्या लेबल्स ला दिली.
14:03	आता आपण ref.bib ही सारे संदर्भ अश्नारी फाईल पाहू
14:13	इथे येऊ ref.bib
14:18	या पानाच्या सुरवातीला जाऊ.
14:21	इमेक संपदकामध्ये आपल्याला द्याचा असलेला संदर्भ आपण त्याच प्रकारे देण्याची सुविधा उपलब्ध आहे.
14:28	उदाहरणार्थ असे समजा की काहीतरी प्रविष्टी म्हणून उपलब्ध आहे.
14:32	तर इमेक संपदकामध्ये हे बनवणे शक्य आहे.
14:36	जेव्हा तुम्ही हा ‘article in journal’ प्रकार निवडाल तेव्हा तुम्हाला एक रिकामा राकना मिळेल.
14:46	हा पाहा.
14:51	तो तुम्ही भरू शकता. तुमच्या संपदकामध्ये हे उपलब्ध नसेल तर चिंता करण्याचे काहीच कारण नाही.
14:58	कारण तुम्ही हे नुसते टंकित करून सुद्धा बनवू शकता.
15:04	सध्यापुरते मी हे अंडू करते, कारण मला हे नको आहे.
15:11	तुम्ही काही कळीचे शब्द पारिभाषित करून ते ref.bib या फाईलमध्ये चल म्हणून वापरु शकता.
15:21	उदाहरणार्थ हे 'JWC' म्हणजे John Wiley & Songs Limited, Chichester जे काही संदर्भामध्ये वापरलेले आहे.
15:37	उदाहरणार्थ या संदर्भात, प्रत्येक संदर्भात एक कळीचा शब्द असतो आणि तो त्याच्या सुरवातीला येतो.
15:45	हे पाहा हा या इथला संदर्भ, याचा शब्द आहे KMM07 आणि तो इथे पण दिसत आहे.
15:56	खारतर मी हा संदर्भ या कळीच्या शब्दाने तिथे आणला आहे.
16:05	आता मी तुम्हाला समजावून सांगते की BibTeX वापरुन विविध प्रकारचे संदर्भ देणे, तसे सुविदजनक ठरते.
16:13	आपण बदल करण्यापूर्वी हे आठवू कि इथे दिलेले संदर्भ हे अद्याक्षरांच्या अनुक्रमाने आहेत.
16:20	उदाहरणार्थ,
16:23	B. C. Chang आणि Pearson
16:27	क्रमांक एक हा इथे दिसत आहे.
16:35	इथला पहिला संदर्भ ३ दाखवलेला आहे, मग २ मग ११ आणि मग इतर.
16:43	कारण इथले संदर्भ हे अद्याक्षरांच्या अनुक्रमाने दिलेले आहेत.
16:48	आता आपण बिब्लियोग्राफी स्टाईल हि बदलून पाहू.
16:52	मी हे करते.
16:54	मी हि स्टाईल u-n-s-r-t अशी बदलते.
17:03	u-n-s-r-t त्यामुळे IEEE जर्नल्स मधल्या सारखी म्हणजे वर्गीकरण न केलेली यादी येईल.
17:15	एकदा संकलित केल्यावर references.aux स्टाईल माहिती करता अद्ध्ययावत होईल.
17:24	आता त्यात u-n-s-r-t दिसू लागेल.
17:31	BibTeX.references वापरून BibTeX चालवल्यानंतर references.bbl या फाईल मध्ये संदर्भांची यादी तयार झाली.
17:42	लक्ष्यात घ्या कि त्याने references.bbl निर्माण केली असेल.
17:47	परंतु ती आपण ठरवलेल्या u-n-s-r-t या नवीन प्रमाणानुसार
17:52	आता आपण references.tex संकलित करू.
18:03	आता अनुक्रम बदलला हे लक्ष्यात घ्या.
18:06	संदर्भ आता अद्द्याक्षराणप्रमाणे नाही पण एक तक्रार दिसतीये कि लेबल्स बदललेली असावीत.
18:12	त्यामुळे ते ठीक करण्यासाठी पुन्हा एकदा चालवा.
18:15	आपण हे पुन्हा चालवू.
18:21	हि तक्रार आता निघून गेली.
18:28	आता हे पाहा कि हे संदर्भ त्यांच्या मूळ जागेच्या अनुक्रमाने होते.
18:34	त्याच अनुक्रमाने इथे दिसत आहे.
18:37	उदाहरणार्थ हे पाहा संदर्भ एक हा संदर्भ सूची मध्ये सर्वप्रथम दिसत आहे.
18:43	दुसरा संदर्भ हा दुसर्या क्रमांकावर दिसत आहे, तिसरा, चौथा, पाचाव, साहवा याप्रमाणे.
18:55	आता आपण संगणक विज्ञानातील जर्नल्सना आवश्यक असतात त्याप्रमाणे संदर्भ तयार करू.
19:02	आता आपण इथे येऊ आणि ह्याला ‘alpha’ म्हणू.
19:08	मी हे एकदा संकलित करते.
19:11	मी BibTeX करते.
19:14	पुन्हा एकदा संकलित करते.
19:17	आता हे बदललेले आहे पण इथले संदर्भ मात्र बदललेले नाही.
19:22	इथे अशी तक्रार आहे कि लेबल्स बदललेली आहेत.
19:26	मी हे पुन्हा संकलित केले तरी हे असच आहे.
19:30	म्हणजेच CP82 अश्णारा संदर्भ B C Chang आणि Pearson हा इथे आहे.
19:38	आता या प्रविष्ट्यांचे संदर्भ इथे पण आहे.
19:42	इंटरनेट वर संदर्भ देण्याचे बरेच प्रकार उपलब्ध आहेत.
19:51	मी आता तुम्हाला ifac आणि केमिकल इंजिनियरिंगच्या जर्नल मधील पद्धत दाखवते.
19:58	प्रथम आपण इथे येऊया.
20:10	आणि use-packages अज्ञेमध्ये Harvard लिहा.
20:15	मी हे दाखवते.
20:19	आता पद्धत ifac अशी बदला.
20:28	हे दोन फाईल मधून कार्यान्वित होते.
20:34	Harvard.sty आणि ifac.bst.
20:41	या फाईल्स इंटरनेटवर आहेत आणि त्या तुम्ही उतरवू शकता.
20:47	हे संकलित करू
20:50	pdf-LaTeX-references
20:57	BibTeX चालवू.
21:00	दोन वेळा संकलित करू.
21:05	इथे दाखवल्याप्रमाणे आपल्याला संदर्भांची यादी मिळते.
21:10	हे संदर्भ अनुक्रमंकाविना अध्याक्षरांप्रमाणे वर्गीकृत आहेत.
21:17	अनुक्रमांक दिसे नासे झाले आहेत.
21:20	संदर्भांची पद्धत लेखकाच्या नावाप्रमाणे आहे.
21:26	म्हणजे इथे पाहा
21:30	हे सांगते विद्यासागर 1985 आणि वर्ष.
21:38	आपण ह्या पुढल्या पानावरपण काही संदर्भ पाहू शकतो.
21:41	हे पाहा हे अद्याक्षराणप्रमाणे आहेत.
21:45	जेव्हा संदर्भ देण्याची हि पद्धत वापरली जाते तेव्हा 'cite' हि आज्ञा हा संपूर्ण संदर्भ एका कंसात देते.
21:52	उदाहरणासाठी हि मूळ फाईल पाहा.
21:56	हे पाहा
21:59	या इथे येऊ.
22:06	cite KMM07
22:15	cite KMM07
22:22	यामुळे दिसणार आहे क्रमिक पुस्तक.
22:25	‘the textbook by (Moudgalya, 2007b)’ असे दिसते.
22:30	इथे मौद्गल्य हे नाव कंसात दिसायला नको तर फक्त वर्ष कंसात दिसले पाहिजे.
22:36	हे cite-as-noun या अज्ञेमूळे ठीक करता येते.
22:42	आपण या आज्ञा देऊ.
22:44	मी हे रक्षित करते संकलित करते
22:50	हे पाहा.
22:53	हे पाहा आता मौद्गल्य हे नाव कंसाच्या बाहेर आले आहे.
22:57	हे cite-as-noun या समस्येवर तोडगा आहे.
23:01	आपण हे लक्ष्यात ठेवणे म्हत्वाचे आहे हि cite-as-noun हि आज्ञा फक्त आपण आता वापरत असलेल्या संदर्भ पद्धतीतच उपयोगी आहे.
23:09	हि इतर संदर्भ पद्दतीन मध्ये उपयोगी पडेलच असे नाही.
23:13	आधी सांगितल्याप्रमाणे संदर्भ देण्याच्या अनेक पद्धती आहेत.
23:18	फक्त त्याकरता योग्य अश्या sty आणि bst फाईल्स तुम्ही उतरवून घेणे गरजेचे आहे.
23:24	मी दिलेल्या या उदाहरणामध्ये मी Harvard.sty आणि ifac.bst या फाईल्स वापरल्या आहेत.
23:33	तुम्ही निट विचार केला तर तुमच्या लक्ष्यात येईल कि आपण संदर्भांच्या मूळ यादीत म्हणजेच ref.bib या फाईल मध्ये कोणताही बदल केलेला नाही.
23:42	हि BibTeX ची विशेष क्षमता आहे.
23:45	आपण हे संदर्भ सूची कशी बनवावी हे समजावून घेण्यासाठी बराच वेळ दिला असला तरी प्रत्येक्ष वापर करणाऱ्यांसाठी हे फारच सोपं आहे.
23:56	प्रथम सगळे संदर्भ अश्णारी .bib फाईल बनवा
24:00	.sty आणि .bst या फाईल्स मिळवा.
24:04	त्यापैकी बर्याचश्या कदाचित तुमच्या इन्स्टलेशनमध्ये अगोदर पासून उपलब्ध असतील.
24:09	मूळ फाईल एकदा संकलित करा, pdf LaTeX चालवा.
24:13	आता मूळ फाईल दोन वेळा संकलित करा.
24:16	तुम्ही माझ्याशी सहमत व्हाल कि हे फारच सोपं आहे.
24:20	तुम्ही नक्कीच Bibtex व Latex बद्दल समाधानी व्हाल व ते पुन्हा पुन्हा वापराल.
24:25	याच बरोबर आपले हे प्रशिक्षण संपले. मी चैत्राली आय आय टी मुंबई आपली रजा घेते. धन्यवाद.

Contributors and Content Editors

Nancyvarkey, PoojaMoolya, Ranjana