Jmol-Application/C4/Proteins-and-Macromolecules/Punjabi

Time	Narration
00:01	Proteins ਅਤੇ Macromolecules ਦੇ ਇਸ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ ।
00:06	ਇਸ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਵਿੱਚ ਅਸੀ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸਿਖਾਂਗੇ:
00:09	* ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਡੇਟਾ ਬੈਂਕ (PDB) ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰੋਟੀਂਸ ਦੇ ਸਟਰਕਚਰਸ ਲੋਡ ਕਰਨਾ।
00:13	* PDB ਡੇਟਾਬੇਸ ਵਿਚੋਂ .pdb ਫਾਈਲਾਂ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨਾ।
00:18	* ਪ੍ਰੋਟੀਂਸ ਦੇ ਸਕੈਂਡਰੀ ਸਟਰਕਚਰਸ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਾਰਮੇਟਸ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਉਣਾ।
00:24	* ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਬੌਂਡਸ ਅਤੇ ਡਾਈਸਲਫਾਇਡ ਬੌਂਡਸ ਹਾਈਲਾਇਟ ਕਰਨਾ।
00:29	ਇਸ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ Jmol ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਵਿੰਡੋ ਵਿਚੋਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਆਪਰੇਸ਼ਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਵਾਕਫ਼ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
00:37	ਜੇਕਰ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲਸ ਲਈ ਸਾਡੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਉੱਤੇ ਜਾਓ।
00:42	ਇਸ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਂ ਵਰਤੋ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ,
00:46	* ਉਬੰਟੁ OS ਵਰਜਨ 12.04
00:50	* Jmol ਵਰਜਨ 12.2.2
00:54	* Java ਵਰਜਨ 7
00:57	* Mozilla Firefox ਬਰਾਉਜਰ 22.0
01:02	ਵੱਡੇ ਬਾਇਓਮੌਲੀਕਿਊਲਸ ਦੇ ਸਟਰਕਚਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਜਿਵੇਂ
01:06	* ਪ੍ਰੋਟੀਂਸ ਅਤੇ ਮੈਕਰੋਮੌਲੀਕਿਊਲਸ
01:10	* ਨਿਊਕਲਿਕ ਐਸਿਡਸ, DNA ਅਤੇ RNA
01:13	* ਕਰਿਸਟਲ ਸਟਰਕਚਰਸ ਅਤੇ ਪੌਲੀਮਰਸ Jmol ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਕੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
01:19	ਇੱਥੇ ਮੈਂ ਇੱਕ ਨਵੀਂ Jmol ਵਿੰਡੋ ਖੋਲੀ ਹੈ।
01:24	ਬਾਇਓਮੌਲੀਕਿਊਲਸ ਦੇ 3D ਸਟਰਕਚਰਸ ਨੂੰ ਡੇਟਾਬੇਸ ਵਿਚੋਂ ਸਿੱਧੇ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਕੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
01:29	ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਫਾਈਲ ਮੈਨਿਊ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ, ਹੇਠਾਂ Get PDB ਉੱਤੇ ਜਾਓ ।
01:36	ਇੱਕ ਇਨਪੁੱਟ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਦਿਸਦਾ ਹੈ।
01:40	ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਇਨਪੁੱਟ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਅਖਰਾਂ ਦਾ PDB code ਟਾਈਪ ਕਰਨਾ ਹੈ ।
01:48	ਇਹ ਕੋਡ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਡੇਟਾ ਬੈਂਕ (PDB) ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
01:53	ਇਹ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਡੇਟਾ ਬੈਂਕ ਦਾ ਵੈੱਬ ਪੇਜ ਹੈ ।
01:57	ਇਹ ਬਾਇਓਮੌਲੀਕਿਊਲਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰੋਟੀਂਸ ਅਤੇ ਨਿਊਕਲਿਕ ਐਸਿਡਸ ।
02:04	ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ: ਹੁਣ PDB ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਤੋਂ ਪੈਂਕਰੀਐਟਿਕ ਐਨਜਾਇਮ ਇੰਸੁਲੀਨ ਲਈ PDB ਕੋਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
02:13	ਸਰਚ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦਾ ਨਾਮ Human ਇੰਸੁਲੀਨ ਟਾਈਪ ਕਰੋ। ਕੀਬੋਰਡ ਉੱਤੇ ਐਂਟਰ ਬਟਨ ਦਬਾਓ।
02:24	ਹੁਣ, ਦਿਖਾਏ ਹੋਏ ਵੈੱਬਪੇਜ ਉੱਤੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਓ।
02:28	PDB ਕੋਡਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹਿਊਮਨ (Human) ਇੰਸੁਲੀਨ ਦੇ ਗਿਆਤ ਸਟਰਕਚਰਸ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਦਿਖਾਈ ਹੋਈ ਹੈ।
02:36	ਉਦਾਹਰਣ, ਹੁਣ ਕੋਡ 4EX1 ਦੇ ਨਾਲ ਹਿਊਮਨ (Human) ਇੰਸੁਲੀਨ ਚੁਣਦੇ ਹਾਂ ।
02:44	ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ।
02:47	ਸਟਰਕਚਰਸ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿੰਡੋ ਖੁਲਦੀ ਹੈ ।
02:52	ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਿਵੇਂ:
02:54	* ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਾਇਟੇਸ਼ਨ (Primary Citation )
02:56	* ਮੌਲੀਕਿਊਲਰ ਵਿਆਖਿਆ (Molecular Description) ਅਤੇ
02:58	* ਸਟਰਕਚਰ ਵੈਲਿਡੇਸ਼ਨ (Structure Validation) ਇਸ ਵੈੱਬਪੇਜ ਉੱਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਹਨ ।
03:02	ਅਸੀ ਪ੍ਰੋਟੀਂਸ ਦੇ ਸਟਰਕਚਰਸ ਨੂੰ .pdb ਫਾਈਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ Jmol ਵਿੱਚ 3D ਮੋਡ ਵਿੱਚ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
03:12	ਪੇਜ ਦੇ ਊਪਰੀ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਕੋਨੇ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ Download Files ਲਿੰਕ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
03:20	ਡਰਾਪ ਡਾਉਨ ਮੈਨਿਊ ਵਿਚੋਂ PDB file (gz) ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ।
03:28	ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ।
03:32	Save file ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ।
03:35	OK ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
03:39	ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦਾ ਸਟਰਕਚਰ 4EX1.pdb.gz ਵਿੱਚ Downloads ਫੋਲਡਰ ਵਿੱਚ ਸੇਵ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ।
03:51	ਉਸੀ ਪ੍ਰਕਾਰ, ਤੁਸੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰੋਟੀਂਸ ਦੀਆਂ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ .pdb ਫਾਈਲਾਂ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਫਾਈਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
04:02	ਹੁਣ, ਇੰਸੁਲੀਨ ਦੇ 3D ਸਟਰਕਚਰ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ Jmol ਵਿੰਡੋ ਉੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ।
04:09	ਜੇਕਰ ਤੁਸੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀ Jmol ਪੈਨਲ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਸਟਰਕਚਰ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।
04:15	ਟੈਕਸਟ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਅਖਰਾਂ ਦਾ PDB ਕੋਡ “4EX1” ਟਾਈਪ ਕਰੋ ਅਤੇ OK ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ।
04:25	ਜੇਕਰ ਤੁਸੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਨਹੀਂ ਹੋ, ਤਾਂ ਟੂਲ ਬਾਰ ਵਿਚੋਂ Open a File ਆਇਕਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ।
04:34	ਪੈਨਲ ਉੱਤੇ ਡਾਇਲਾਗ ਬਾਕਸ ਖੁਲਦਾ ਹੈ।
04:38	4EX1.pdb.gz ਦਾ ਸਥਾਨ ਯਾਨੀ Downloads ਫੋਲਡਰ ਉੱਤੇ ਜਾਓ ।
04:47	Downloads ਫੋਲਡਰ ਚੁਣੋ ਅਤੇ open ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
04:52	4EX1.pdb.gz ਫਾਈਲ ਚੁਣੋ ਅਤੇ open ਬਟਨ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
05:00	ਇੰਸੁਲੀਨ ਦਾ 3D ਸਟਰਕਚਰ ਸਕਰੀਨ ਉੱਤੇ ਖੁਲਦਾ ਹੈ।
05:05	ਪੈਨਲ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦਾ ਡਿਫਾਲਟ ਡਿਸਪਲੇ ball and stick ਹੈ ।
05:12	ਪੈਨਲ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦਾ ਮਾਡਲ ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਐਟਮਸ ਬਿਨਾ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
05:17	ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਐਟਮਸ ਸਹਿਤ ਮਾਡਲ ਵਿਖਾਉਣ ਦੇ ਲਈ, modelkit ਮੈਨਿਊ ਖੋਲੋ।
05:23	add hydrogens ਵਿਕਲਪ ਤੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਓ ਅਤੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
05:28	ਹੁਣ ਪੈਨਲ ਉੱਤੇ ਮਾਡਲ ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਐਟਮਸ ਸਹਿਤ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
05:33	ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਸਟਰਕਚਰ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਮੌਲੀਕਿਊਲਸ ਸਹਿਤ ਵੀ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
05:38	ਪਾਣੀ ਮੌਲੀਕਿਊਲਸ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਣ ਦੇ ਲਈ, ਦਿਖਾਏ ਅਨੂਸਾਰ ਸਟੈੱਪਸ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰੋ ।
05:43	ਪਹਿਲਾਂ ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਖੋਲੋ ਅਤੇ Select ਉੱਤੇ ਜਾਓ ।
05:48	ਉੱਪ-ਮੈਨਿਊ ਵਿਚੋਂ Hetero ਚੁਣੋ ਅਤੇ All Water ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ।
05:55	ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਦੁਬਾਰਾ ਖੋਲੋ, Style, Scheme ਉੱਤੇ ਜਾਓ ਅਤੇ CPK spacefill ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
06:05	ਇਹ ਸਾਰੇ ਪਾਣੀ ਮੌਲੀਕਿਊਲਸ ਨੂੰ CPK spacefill ਡਿਸਪਲੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦੇਵੇਗਾ ।
06:11	ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਦੁਬਾਰਾ ਖੋਲੋ Style ਉੱਤੇ ਜਾਓ, ਹੇਠਾਂ Atoms ਉੱਤੇ ਜਾਓ ਅਤੇ Off ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
06:22	ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਪੈਨਲ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਮੌਲੀਕਿਊਲਸ ਰਹਿਤ ਇੰਸੁਲੀਨ ਸਟਰਕਚਰ ਹੈ ।
06:27	ਅੱਗੇ, ਅਸੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੇ ਸਕੈਂਡਰੀ ਸਟਰਕਚਰ ਨੂੰ ਭਿੰਨ ਫਾਰਮੇਟਸ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਉਣਾ ਸਿਖਦੇ ਹਾਂ।
06:35	ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਖੋਲੋ ।
06:37	Select ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
06:39	ਹੇਠਾਂ Protein ਉੱਤੇ ਜਾਓ ਅਤੇ All ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
06:44	ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਦੁਬਾਰਾ ਖੋਲੋ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ Style ਉੱਤੇ ਜਾਓ ਫਿਰ Scheme ਉੱਤੇ ।
06:50	CPK Spacefill, Ball and Stick, Sticks, Wireframe, cartoon, trace ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਉੱਪ-ਮੈਨਿਊ ਖੁਲਦਾ ਹੈ ।
07:02	ਉੱਪ-ਮੈਨਿਊ ਵਿਚੋਂ Cartoon ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
07:07	ਇਹ ਡਿਸਪਲੇ ਪ੍ਰੋਟੀਂਸ ਦੇ ਸਕੈਂਡਰੀ ਸਟਰਕਚਰ ਜਿਵੇਂ helices, random coils, strands, sheets ਆਦਿ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
07:17	ਜਿਆਦਾ ਡਿਸਪਲੇ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦੇ ਲਈ,
07:19	ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਖੋਲੋ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ Style ਉੱਤੇ ਜਾਓ, ਫਿਰ Structures ਉੱਤੇ ।
07:25	ਇੱਥੇ ਅਸੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੇ ਸਕੈਂਡਰੀ ਸਟਰਕਚਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਹੋਰ ਜਿਆਦਾ ਵਿਕਲਪ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ।
07:31	ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, Strands ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ।
07:35	ਹੁਣ ਪੈਨਲ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ Strands ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ।
07:40	ਡਿਸਪਲੇ ਦਾ ਰੰਗ ਬਦਲਨ ਦੇ ਲਈ, ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਖੋਲੋ। ਹੇਠਾਂ Color ਉੱਤੇ ਜਾਓ, Atoms ਚੁਣੋ ਅਤੇ Blue ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
07:52	ਪੈਨਲ ਉੱਤੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਵ ਵੇਖੋ ।
07:56	ਸਟਰਕਚਰ ਨੂੰ ਵਾਪਸ Ball-and-stick ਡਿਸਪਲੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਨ ਦੇ ਲਈ,
07:59	ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਖੋਲੋ, Style ਚੁਣੋ, ਫਿਰ Scheme ਅਤੇ Ball and stick ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
08:08	ਅਸੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਮਾਡਲ ਵਿੱਚ ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਬੌਂਡਸ ਅਤੇ ਡਾਈ-ਸਲਫਾਇਡ ਬੌਂਡਸ ਨੂੰ ਵੀ ਹਾਈਲਾਇਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
08:14	ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਬੌਂਡਸ ਵਿਖਾਉਣ ਦੇ ਲਈ: ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਖੋਲੋ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ Style ਉੱਤੇ ਜਾਓ ਅਤੇ ਫਿਰ Hydrogen Bonds ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਜਾਓ ।
08:25	ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਵਿੱਚ Hydrogen Bonds ਵਿਕਲਪ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ:
08:30	Calculate, Set Hydrogen Bonds Side Chain
08:35	Set Hydrogen Bonds in the Backbone ਅਤੇ ਬੌਂਡਸ ਦੀ ਮੋਟਾਈ ਬਦਲਨ ਲਈ ਵੀ ਵਿਕਲਪ ਹਨ ।
08:42	ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਬੌਂਡਸ ਨੂੰ ਮਾਡਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲਨ ਲਈ Calculate ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
08:47	ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਬੌਂਡਸ ਸਫੇਦ ਅਤੇ ਲਾਲ ਲੰਬੇ ਡੈਸ਼ੇਸ (dashes) ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਖਾਏ ਗਏ ਹਨ ।
08:53	ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਬੌਂਡਸ ਦੀ ਮੋਟਾਈ ਬਦਲਨ ਦੇ ਲਈ, ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਵਿਚੋਂ 0.10 A ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
09:02	ਹੁਣ ਪੈਨਲ ਉੱਤੇ ਅਸੀ ਮੋਟੇ ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਬੌਂਡਸ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
09:06	ਅਸੀ ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਬੌਂਡਸ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
09:11	ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਵਿੱਚ ਹੇਠਾਂ Color ਉੱਤੇ ਜਾਓ, ਫਿਰ Hydrogen Bonds ਉੱਤੇ, ਫਿਰ orange ਵਿਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ।
09:20	ਪੈਨਲ ਉੱਤੇ, ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸਾਰੇ ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਬੌਂਡਸ ਸੰਤਰੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਹਨ ।
09:25	ਡਾਈਸਲਫਾਇਡ ਬੌਂਡਸ, ਅਤੇ ਸਲਫਰ ਐਟਮ ਮਾਡਲ ਵਿੱਚ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਦਿਖਦੇ ਹਨ ।
09:31	ਡਾਈਸਲਫਾਇਡ ਬੌਂਡਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੇ ਲਈ, ਪੌਪ-ਅੱਪ ਮੈਨਿਊ ਵਿੱਚ ਡਾਈਸਲਫਾਇਡ ਬੌਂਡਸ ਵਿਕਲਪ ਖੋਲੋ ।
09:38	ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ ਜਿਹਨਾ ਨੂੰ ਤੁਸੀ ਬਦਲਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਜਿਵੇਂ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਰੰਗ ਆਦਿ ।
09:44	ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ enzymes ਵਾਲੀਆਂ .pdb ਫਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 3D ਸਟਰਕਚਰਸ ਵੇਖੋ ।
09:51	ਚਲੋ ਹੁਣ ਸਾਰ ਕਰਦੇ ਹਾਂI ਇਸ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਵਿੱਚ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਆ:
09:57	* ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਡੇਟਾ ਬੈਂਕ (PDB ) ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੇ ਸਟਰਕਚਰਸ ਲੋਡ ਕਰਨਾ।
10:00	* ਡੇਟਾਬੇਸ ਵਿਚੋਂ .pdb ਫਾਈਲਾਂ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨਾ।
10:05	* PDB ਕੋਡ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਕੇ ਇੰਸੁਲੀਨ ਦਾ 3D ਸਟਰਕਚਰ ਵੇਖਣਾ।
10:10	* ਪਾਣੀ ਮੌਲੀਕਿਊਲਸ ਰਹਿਤ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਸਟਰਕਚਰ ਵੇਖਣਾ।
10:14	* ਭਿੰਨ ਫਾਰਮੇਟਸ ਵਿੱਚ ਸਕੈਂਡਰੀ ਸਟਰਕਚਰ ਦਿਖਾਉਣਾ।
10:17	* ਹਾਇਡਰੋਜਨ ਬੌਂਡਸ ਅਤੇ ਡਾਈਸਲਫਾਇਡ ਬੌਂਡਸ ਨੂੰ ਹਾਈਲਾਇਟ ਕਰਨਾ।
10:22	ਇੱਥੇ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਇੱਕ ਨਿਅਤ ਕਾਰਜ ਹੈ ।
10:24	* PDB ਡੇਟਾਬੇਸ ਵਿਚੋਂ ਹਿਊਮਨ ਹੀਮੋਗਲੋਬਿਨ ਦੀ .pdb ਫਾਈਲ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰੋ ।
10:31	* ਕਾਰਟੂਨ (cartoon) ਡਿਸਪਲੇ ਵਿੱਚ ਸਕੈਂਡਰੀ ਸਟਰਕਚਰ ਦਿਖਾਓ।
10:35	* ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੇ ਪੋਰਫਾਈਰੀਨ (Porphyrin) ਯੂਨਿਟਸ ਨੂੰ ਹਾਈਲਾਇਟ ਕਰੋ ।
10:39	* PDB ਕੋਡ ਲਈ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਲਿੰਕ ਉੱਤੇ ਜਾਓ ।
10:42	ਇਸ URL ਉੱਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਵੀਡੀਓ ਵੇਖੋ । http://spoken-tutorial.org/What_is_a_Spoken_Tutorial
10:46	ਇਹ ਸਪੋਕਨ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਪ੍ਰੋਜੇਕਟ ਦਾ ਸਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
10:50	ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਚੰਗੀ ਬੈਂਡਵਿਡਥ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀ ਇਸਨੂੰ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਕੇ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ ।
10:55	ਸਪੋਕਨ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਪ੍ਰੋਜੇਕਟ ਟੀਮ:
10:57	ਸਪੋਕਨ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲਸ ਦੀ ਵਰਤੋ ਕਰਕੇ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਲਗਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
11:01	ਆਨਲਾਇਨ ਟੈਸਟ ਪਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
11:06	ਜਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਲਈ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ contact@spoken-tutorial.org ਨੂੰ ਲਿਖੋ ।
11:13	ਸਪੋਕਨ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਟਾਕ-ਟੂ-ਅ ਟੀਚਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ।
11:18	ਇਹ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ MHRD ਦੇ ਆਈ ਸੀ ਟੀ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਲੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਾਖਰਤਾ ਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਸੁਪੋਰਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।
11:25	ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਜਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਸ ਲਿੰਕ ਉੱਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ http://spoken-tutorial.org/NMEICT-Intro
11:31	ਆਈ ਆਈ ਟੀ ਬਾੰਬੇ ਵਲੋਂ ਮੈਂ ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਹੁਣ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਵਿਦਾ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ। ਇਸ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ।

Contributors and Content Editors

Harmeet