PhET/C3/Gravity-and-Solar-system/Marathi

Time	Narration
00:01	Gravity and Solar System वरील पाठात आपले स्वागत.
00:06	या पाठात, Gravity and Orbits आणि My Solar System, या PhET सिम्युलेशन्सचे प्रात्यक्षिक बघणार आहोत.
00:16	या पाठासाठी मी: उबंटु लिनक्स ऑपरेटिंग सिस्टीम वर्जन 14.04,
00:23	जावा वर्जन 1.7,
00:27	फायरफॉक्स वेब ब्राउजर वर्जन 53.02.2 वापरत आहे.
00:34	हा पाठ समजण्यासाठी, माध्यमिक शाळेतील विज्ञानाचे प्राथमिक ज्ञान असावे.
00:42	सिम्युलेशन वापरून आपण शिकणार आहोत - 1. सूर्य, पृथ्वी, चंद्र आणि उपग्रह यांच्यातील संबंधाची माहिती.
00:51	2. गुरुत्वाकर्षण बलावर वस्तुमान आणि अंतराच्या परिणामाचा अभ्यास.
00:56	3. गुरुत्वाकर्षण आपल्या सूर्यमालेचे चलनवलन कसे नियंत्रित करते हे पाहणे.
01:02	4. गुरुत्वीय बलावर परिणाम करणा-या व्हेरिएबल्सची निश्चिती,
01:08	5. आणि गुरुत्वीय बल काढणे.
01:12	आपल्या सूर्यमालेतील सर्व आकाशीय घटक हे सूर्याभोवती फिरतात.
01:18	हे घटक म्हणजे ग्रह, चंद्र, धूमकेतू, लघुग्रह, उल्का आणि उल्काश्म.
01:27	सूर्य आणि आकाशीय घटक यांच्यामधे आकर्षण बल कार्य करत असते.
01:34	हे आकर्षण बल म्हणजे गुरुत्वीय बल.
01:39	आपण प्रात्यक्षिक सुरू करू.
01:43	दिलेली लिंक वापरून सिम्युलेशन डाऊनलोड करू.
01:48	मी डाऊनलोड्स फोल्डरमधे Gravity and Orbits हे सिम्युलेशन आधीच डाऊनलोड केले आहे.
01:55	सिम्युलेशन उघडण्यासाठी, gravity-and-orbits_en.html या फाईलवर राईट क्लिक करा.
02:01	Open With Firefox Web Browser हा पर्याय निवडा.
02:06	ब्राऊजरमधे सिम्युलेशन उघडेल.
02:10	हा Gravity and Orbits सिम्युलेशनचा इंटरफेस आहे.
02:16	इंटरफेसमधे दोन स्क्रीन आहेत- Model आणि To Scale.
02:22	Model स्क्रीनच्या सहाय्याने प्रात्यक्षिक सुरू करू.
02:26	Model स्क्रीन उघडण्यासाठी त्यावर क्लिक करा.
02:29	स्क्रीनच्या उजवीकडे आपल्याला एक बॉक्स दिसेल.
02:34	यात सूर्यमालेसारखी चार मॉडेल्स आहेत.
02:38	मॉडेल्सच्या पुढे राखाडी रंगाचे Reset बटण आहे.
02:43	हे बटण सूर्यमाला पुन्हा मूळ स्थितीत आणून ठेवेल.
02:48	on आणि off या रेडिओ बटणांच्या सहाय्याने Gravity पर्याय निवडू शकतो.
02:54	Gravity खाली हे चेकबॉक्सेस आहेत- Gravity Force, Velocity, Path आणि Grid .
03:03	सर्व चेकबॉक्सेसवर क्लिक करा.
03:06	या बॉक्सखाली आणखी एक बॉक्स आहे. तारा आणि ग्रह यांचे वस्तुमान बदलण्यासाठी येथे स्लायडर्स आहेत.
03:15	स्क्रीनच्या खालच्या भागात ऍनिमेशनचा वेग बदलण्यासाठी Fast Forward, Normal आणि Slow motion ही रेडिओ बटणे आहेत.
03:25	डीफॉल्ट रूपात Normal वेग निवडलेला आहे.
03:29	तसेच येथे Rewind, Play/Pause आणि Step ही बटणे आहेत.
03:35	Earth Days ची संख्या रिसेट करण्यासाठी Clear बटणावर क्लिक करा.
03:39	सिम्युलेशन रिसेट करण्यासाठी Reset बटण दाबा.
03:43	डीफॉल्ट रूपात सूर्य आणि पृथ्वी ही सिस्टीम निवडलेली आहे.
03:48	आता Play बटणावर क्लिक करा.
03:51	लक्षात घ्या, पृथ्वी सूर्याभोवती वर्तुळाकार मार्गाने फिरत आहे.
03:57	ही वर्तुळाकार गती केंद्रगामी(सेंट्रीपेटल) बलामुळे आहे.
04:02	केंद्रगामी बल, त्वरणामधे बदल करून पदार्थ वर्तुळाकार गतीत फिरत ठेवते.
04:11	हे बल केंद्राच्या दिशेने कार्य करते.
04:15	हा वर्तुळाकार मार्ग ही त्याची कक्षा आहे.
04:19	कक्षेच्या प्रत्येक बिंदूवर पृथ्वी तिच्या परिभ्रमणाची दिशा बदलत असते.
04:25	लक्षात घ्या, पृथ्वीचा वेग हा सूर्याच्या गुरुत्वीय बलाशी काटकोनात असतो.
04:32	आता Earth Days मोजू.
04:35	सूर्य आणि पृथ्वी, त्यांच्या मूळ जागेवर आणून ठेवण्यासाठी Reset arrow वर क्लिक करा.
04:42	पृथ्वी सूर्याभोवती फिरताना Earth Days मधील बदलाकडे लक्ष द्या.
04:48	दिवस अचूक मोजण्यासाठी आता ऍनिमेशन स्लो वर बदलू.
05:00	सिम्युलेशन काही काळ थांबवण्यासाठी Pause वर क्लिक करा.
05:04	पृथ्वी एका परिभ्रमणासाठी 365 दिवस घेते.
05:09	गुरुत्वीय बलाच्या अभावी पृथ्वीच्या गतीचे काय होईल ते पाहू.
05:14	off रेडिओ बटणावर क्लिक करा.
05:17	आता ऍनिमेशनचा वेग बदलून normal करणार आहोत.
05:21	Play बटणावर क्लिक करा.
05:24	गुरुत्वीय बलाच्या अभावी, पृथ्वी एका सरळ रेषेत निघून जाताना दिसेल.
05:31	ही गती वर्तुळाकार कक्षेची स्पर्शरेषा असते.
05:35	Return Objects बटणावर क्लिक करा.
05:38	पृथ्वी पुन्हा तिच्या मूळ जागी परत येईल.
05:42	आता वस्तुमानातील बदलाचा कक्षेवर होणारा परिणाम बघूया.
05:48	डीफॉल्ट रूपात Star Mass स्लायडर Our Sun वर आहे.
05:53	Star Mass स्लायडर ड्रॅग करून 1.5 वर न्या.
05:58	ड्रॅग केल्यावर लक्षात येईल की ताऱ्याचा आकार मोठा झाला आहे.
06:03	पुढे Gravity च्या on या रेडिओ बटणावर क्लिक करा आणि Play बटण दाबा.
06:10	कक्षेच्या मार्गाचे निरीक्षण करा.
06:13	आता पृथ्वी लंबवर्तुळाकार मार्गाने फिरत आहे.
06:17	कक्षेचा आकार देखील छोटा झाला आहे.
06:21	येथे सूर्य कक्षेच्या केंद्रस्थानी नाही.
06:26	सूर्याचे वस्तुमान वाढल्याने Earth Days कमी झालेले आहेत.
06:32	Planet Mass स्लायडर 1.5 वर ड्रॅग करा.
06:37	त्यांच्यामधील गुरुत्वीय बल वाढलेले दिसेल.
06:42	सिम्युलेशन काही काळ थांबवण्यासाठी Pause बटण दाबा.
06:46	ग्रहावर क्लिक करून तो सूर्यापासून लांब ड्रॅग करा.
06:51	Play बटणावर क्लिक करा.
06:53	ग्रह आणि सूर्य यांच्यातील अंतर वाढल्यास गुरुत्वीय बल कमी होते हे दिसेल.
07:01	Pause बटणावर क्लिक करा. सिस्टीम रिसेट करण्यासाठी Reset बटण दाबा.
07:08	सूर्य, पृथ्वी आणि चंद्र ही सिस्टीम सिलेक्ट करा.
07:12	व्ह्यू झूम इन करण्यासाठी स्लायडर अधिक चिन्हाच्या दिशेने ड्रॅग करा.
07:17	Play बटणावर क्लिक करा.
07:20	लक्षात घ्या की चंद्र पृथ्वीच्या आवर्त (स्पायरल) कक्षेत आहे तर पृथ्वी सूर्याच्या वर्तुळाकार कक्षेत आहे.
07:29	येथे चंद्र हा पृथ्वीचा उपग्रह आहे.
07:34	असाईनमेंट म्हणून Model स्क्रीन वापरून पृथ्वी व चंद्र तसेच पृथ्वी व उपग्रह या सिस्टीम्स वापरून बघा.
07:43	आता To Scale या स्क्रीनवर जाऊ.
07:47	इंटरफेसच्या खालील भागातील To Scale स्क्रीनवर क्लिक करा.
07:52	To Scale स्क्रीनवर Model स्क्रीनसारखीच टूल्स आहेत.
07:57	या स्क्रीनवर अतिरिक्त चेकबॉक्सेस आहेत- Mass आणि Measuring Tape.
08:04	Mass, Path आणि Grid चेकबॉक्सेसवर क्लिक करा.
08:09	डीफॉल्ट रूपात सूर्य आणि पृथ्वी ही सिस्टीम निवडलेली आहे.
08:14	येथे ताऱ्याचे वस्तुमान 333 thousand Earth masses असून ग्रहाचे वस्तुमान 1 Earth mass आहे.
08:24	परिभ्रमणाची कक्षा दाखवण्यासाठी Play बटणावर क्लिक करा.
08:28	नंतर pause बटणावर क्लिक करा.
08:31	आता तारा आणि पृथ्वी यांतील अंतर मोजूया.
08:35	Measuring Tape चेकबॉक्सवर क्लिक करा.
08:39	वस्तुमान चेकबॉक्स अनचेक करा.
08:42	यामुळे आपल्याला अंतर अचूकपणे मोजता येईल.
08:47	व्ह्यू झूम इन करण्यासाठी स्लायडर अधिक चिन्हाच्या दिशेने ड्रॅग करा.
08:52	Measuring Tape ताऱ्यावर ठेवा आणि त्याचे दुसरे टोक ड्रॅग करून ग्रहापर्यंत न्या.
09:00	तारा आणि ग्रह यांच्यामधील अंतर बघा.
09:04	हे 91503 thousand miles आहे.
09:10	या किंमतीत तुमच्याकडे थोडा बदल दिसेल कारण सूर्य गतिमान आहे.
09:17	आता पृथ्वी आणि सूर्य यांच्यातील गुरुत्वीय बल काढू.
09:22	वैश्विक गुरूत्वाकर्षण नियम- कुठल्याही दोन पदार्थांमधील आकर्षण बल हे त्यांच्या वस्तुमानाच्या गुणाकाराशी समप्रमाणात असते.
09:33	आणि ते त्यांच्यातील अंतराळातल्या वर्गाच्या व्यस्त प्रमाणात असते.
09:38	हे बल दोन्ही पदार्थांचे मध्य जोडणाऱ्या रेषेत काम करते.
09:44	गुरुत्वीय बल पुढील सूत्र वापरून काढता येईल. येथे G म्हणजे वैश्विक गुरुत्व स्थिरांक आहे.
09:53	कॅपिटल M म्हणजे सूर्याचे वस्तुमान,
09:58	स्मॉल m म्हणजे पृथ्वीचे वस्तुमान,
10:02	आणि d हे पृथ्वी आणि सूर्यातील अंतर आहे.
10:07	आता सूत्रात G, कॅपिटल M, स्मॉल m आणि d ची व्हॅल्यू घाला.
10:15	हे आपल्याला सूर्य आणि पृथ्वी यांच्यातील गुरुत्वीय बलाची व्हॅल्यू देईल.
10:21	ही व्हॅल्यू 3.6 गुणिले 10चा 22 वा घात N (न्युटन) इतकी आहे.
10:28	असाईनमेंट म्हणून To Scale स्क्रीन वापरून पृथ्वी आणि उपग्रह यांतील गुरुत्वीय बल काढा.
10:37	आता My Solar System या PhET सिम्युलेशन वर जाऊ.
10:43	मी डाऊनलोडस फोल्डरमधे My Solar System हे सिम्युलेशन आधीच डाऊनलोड केले आहे.
10:50	सिम्युलेशन कार्यान्वित करण्यासाठी टर्मिनल उघडा. प्रॉम्प्टवर: cd Downloads टाईप करून एंटर दाबा.
11:01	नंतर java space hyphen jar space my-solar-system_en.jar टाईप करून एंटर दाबा.
11:17	My Solar System हे सिम्युलेशन उघडेल.
11:21	हा My Solar System सिम्युलेशनचा इंटरफेस आहे.
11:26	स्क्रीनच्या उजवीकडे सिस्टीम ड्रॉपडाऊन बॉक्स आहे.
11:30	येथे आपल्या आवडीची सूर्यमालेची जोडी निवडू शकतो.
11:36	ड्रॉपडाऊन बॉक्सखाली आणखी एक बॉक्स आहे.
11:40	त्यामधे Start, Stop आणि Reset ही बटणे आहेत.
11:45	तसेच System Centered, Show Traces, Show Grid आणि Tape Measure हे चेकबॉक्सेस आहेत.
11:55	आवश्यकतेप्रमाणे त्या चेकबॉक्सेसचा उपयोग करा.
11:59	ऍनिमेशनचा वेग नियंत्रित करण्यासाठी हा स्लायडर आहे.
12:03	स्क्रीनच्या खालच्या भागात Initial Settings दिल्या आहेत.
12:08	येथे mass, position आणि velocity यांच्या संबंधित बॉक्सेसमधे व्हॅल्यूज भरू शकतो.
12:16	तसेच number of bodies निवडण्यासाठी रेडिओ बटणांचा उपयोग करू शकतो.
12:20	ड्रॉपडाऊन ऍरोवर क्लिक करा.
12:24	Sun, planet, comet पर्यायावर क्लिक करा.
12:28	आपल्याला ग्रह, सूर्य आणि धूमकेतू हे तीन रंगीत ऑब्जेक्टस दिसतील.
12:37	लाल रंगाचा बाण वेग दर्शवते.
12:41	ही सदिश राशी असून ती एका गोलात V अक्षराने दर्शवली आहे.
12:46	Start बटणावर क्लिक करून भ्रमणकक्षेचे निरीक्षण करा. धूमकेतू सूर्याभोवती लंबवर्तुळाकार कक्षेत फिरतो.
12:55	Stop बटणावर क्लिक करा.
12:57	माऊस पॉईंटर सूर्य, ग्रह आणि धूमकेतूवर नेल्यावर प्रत्येकाचे वस्तुमान, सध्याची स्थिती आणि वेग दिसेल.
13:09	start बटणावर क्लिक करा.
13:12	थोड्या परिभ्रमणांनंतर धूमकेतू सूर्यावर आदळून दिसेनासा होईल.
13:19	Four star ballet हा पर्याय निवडून Start बटणावर क्लिक करा.
13:25	भ्रमणकक्षेचे निरीक्षण करा. नंतर Stop बटणावर क्लिक करा.
13:31	या वस्तूंचे वस्तुमान, स्थिती आणि वेग जाणून घेण्यासाठी त्यांच्यावर माऊस पॉईंटर न्या.
13:39	असाईनमेंट म्हणून, विविध सिस्टीम्स सिलेक्ट करून भ्रमणकक्षांचे निरीक्षण करा.
13:46	Initial settings मधे बदल करून कक्षेत होणाऱ्या बदलांचे निरीक्षण करा आणि आपले निरीक्षण समजावून सांगा.
13:54	थोडक्यात,
13:57	या पाठात आपण, Gravity and Orbits आणि My Solar System, या PhET सिम्युलेशन्सची प्रात्यक्षिके पाहिली
14:07	ही सिम्युलेशन्स वापरून आपण सूर्य, पृथ्वी, चंद्र आणि उपग्रह यांच्यातील संबध पाहिला.
14:15	वस्तुमान आणि अंतर याचा गुरुत्वीय बलावरील परिणाम पाहिला.
14:20	गुरुत्वीय बलाचा सूर्यमालेच्या चलनवलनावरील परिणाम पाहिला.
14:25	गुरुत्वीय बलावर परिणाम करणारे व्हेरिएबल्स निश्चित केले.
14:30	आणि गुरुत्वीय बल काढले.
14:35	दिलेल्या लिंकवरील व्हिडिओमधे स्पोकन ट्युटोरियल प्रोजेक्टचा सारांश मिळेल. हा व्हिडिओ डाऊनलोड करूनही पाहू शकता.
14:44	स्पोकन ट्युटोरियल प्रोजेक्ट टीम, स्पोकन ट्युटोरियलच्या सहाय्याने कार्यशाळा चालवते. ऑनलाईन परीक्षा उत्तीर्ण होणा-या विद्यार्थ्यांना प्रमाणपत्र देते.
14:54	अधिक माहितीसाठी कृपया येथे लिहा.
14:58	कृपया या फोरममध्ये आपल्या टाईम क्वेरीज पोस्ट करा.
15:03	या प्रकल्पाला पंडित मदन मोहन मालवीय नॅशनल मिशन ऑन टीचर्स अँड टिचिंग यांनी अंशतः अनुदान दिले आहे.
15:12	या प्रोजेक्टसाठी अर्थसहाय्य NMEICT, MHRD, Government of India यांच्याकडून मिळालेले आहे. अधिक माहिती या लिंकवर उपलब्ध आहे.
15:25	ह्या ट्युटोरियलचे भाषांतर मनाली रानडे यांनी केले असून आवाज --- यांचा आहे. सहभागासाठी धन्यवाद.

Contributors and Content Editors

Manali