PhET/C3/Natural-Selection/Marathi

Time	Narration
00:01	स्पोकन ट्युटोरियलच्या Natural Selection या इंटरऍक्टिव्ह PhET सिम्युलेशन या पाठात आपले स्वागत.
00:08	या पाठात, Natural Selection, या PhET सिम्युलेशनचे प्रात्यक्षिक बघणार आहोत.
00:17	या पाठासाठी मी: उबंटु लिनक्स ऑपरेटिंग सिस्टीम वर्जन 16.04
00:26	जावा वर्जन 1.8.0,
00:30	फायरफॉक्स वेब ब्राउजर वर्जन 60.0.2 वापरत आहे.
00:35	हा पाठ समजण्यासाठी, जीवशास्त्र आणि पर्यावरणशास्त्राचे ज्ञान असावे.
00:41	हे सिम्युलेशन वापरून, पुढील गोष्टींचा सशांच्या लोकसंख्येवरील परिणाम बघणार आहोत जसे की, म्युटेशन्स (उत्परिवर्तन) आणि सिलेक्शन(निवड) घटक,
00:52	पर्यावरण, पेडिग्री(वंशावळ).
00:55	आता सुरूवात करू या.
00:58	Mutations- म्युटेशन्स हे जेनेटिक घटकांमधील nucleotide sequence चे बदल होत. ते संततीमधे संक्रमित केले जातात.
01:11	म्युटेशन्स हे सजीवाच्या दृश्य गुणधर्मात किंवा phenotype मधे बदल घडवतात किंवा घडवत नाहीत.
01:18	म्युटेशन्सची आनुवांशिकता डॉमिनंट (प्रभावी) किंवा रिसेसिव्ह (अप्रभावी) असू शकते.
01:25	सिम्युलेशन डाउनलोड करण्यासाठी दिलेली लिंक वापरा.
01:30	मी डाउनलोड्स फोल्डरमधे Natural Selection सिम्युलेशन आधीच डाउनलोड केले आहे.
01:37	jar फाईल उघडण्यासाठी टर्मिनल उघडा. टर्मिनल प्रॉम्प्टवर cd Downloads टाईप करून एंटर दाबा.
01:48	java space hyphen jar space natural-selection_en.jar टाईप करून एंटर दाबा.
02:03	बाउजरमधे html फॉरमॅटमधे फाईल उघडेल.
02:08	Natural Selection सिम्युलेशनचा हा इंटरफेस आहे.
02:13	सिम्युलेशन पॅनेलमधे ससा उड्या मारत असल्याचे दिसेल. इंटरफेस खालील भागात असलेल्या Pause बटणावर क्लिक करा.
02:22	आता इंटरफेस समजून घेऊया.
02:25	इंटरफेसमधे सिम्युलेशन पॅनेल आहे.
02:29	डावीकडे, Add Mutation आणि Edit Genes,
02:35	मध्यभागात आलेख, Time until next generation हा प्रोग्रेस बार,
02:42	Play/Pause बटण, Step बटण,
02:46	उजवीकडे, Selection Factor, Environment, आणि Chart आहेत.
02:54	Reset All button बटणावर क्लिक केल्यावर हे तुम्हाला परत मूळ बिंदूवर घेऊन जाईल.
02:59	येथे डिफॉल्ट सेटिंग्ज ठेऊया: Selection Factor साठी None, Environment साठी Equator, Chart साठी Population .
03:11	Population विरूध्द Time या आलेखाचे निरीक्षण करा.
03:15	हा y अक्षावर सशांची संख्या आणि x अक्षावर time दाखवतो.
03:22	इंटरफेसच्या तळाशी असलेल्या Play बटणावर क्लिक करा.
03:26	आलेखात काळ्या रंगाची रेष उजवीकडे कशाप्रकारे सरकत आहे याचे निरीक्षण करा.
03:31	सिम्युलेशन अधिक वेगाने चालवण्यासाठी Step बटणावर क्लिक करत रहा.
03:37	एकही ससा शिल्लक न राहिल्यास 'Game Over असा पॉप अप बॉक्स दिसेल. ज्यामधे “All of the bunnies died!” असा मेसेज दिसेल.
03:48	सिम्युलेशन पुन्हा सुरू करण्यासाठी Play Again बटणावर क्लिक करा.
03:53	सिम्युलेशनमधे आणखी एक ससा समाविष्ट करण्यासाठी Add a Friend बटणावर क्लिक करा.
03:58	इंटरफेसच्या खालील भागातील Pause बटणावर क्लिक करा.
04:03	Generations of Progeny (संततींच्या पिढ्या)..
04:06	प्रत्येक ओळीत उजवीकडील लेबल्स आणि डावीकडील रोमन अंकांचे निरीक्षण करा. P ही पिढी पहिल्या ओळीत दाखवली आहे.
04:17	F1 ही पिढी दुसऱ्या ओळीत आहे जी P या पिढीच्या संततीपासून बनली आहे. आणि अशाप्रकारे हे पाचव्या ओळीपर्यंत आहे.
04:30	F3 पर्यंत संख्येतील वाढ होऊ देणार आहोत. जोडीच्या मेटिंगनंतर या तीन पायऱ्या आहेत.
04:41	इंटरफेसच्या खालील भागातील Play बटणावर क्लिक करा.
04:45	जेव्हा नवी पिढी सुरू होते तेव्हा प्रोग्रेस बार पूर्ण भरलेला दिसेल.
04:52	नव्या पिढीची वाढ होण्यास सुरूवात होताच प्रोग्रेसबार डावीकडे सरकू लागेल.
04:58	Pause बटणावर क्लिक करा.
05:01	झूम आऊट करण्यासाठी आलेखाच्या डाव्या कोपऱ्यात वरती असलेल्या दुसऱ्या बटणावर क्लिक करा.
05:08	पुढच्या पायरीची उंची आपण पाहू शकतो.
05:12	काळ्या रंगाची रेष आलेखात सशांची एकूण संख्या दर्शवते.
05:17	Selection Factor खालील 'Food रेडिओ बटणावर क्लिक करा.
05:22	Add Mutation खालील Long Teeth बटणावर क्लिक करा.
05:27	सिम्युलेशन पॅनेलच्या खालील भागात Mutation coming असा टेक्स्ट बॉक्स उघडेल.
05:33	चमकणाऱ्या विजेचे चित्र असलेला पिवळ्या रंगाचा त्रिकोण दिसेल.
05:37	हे म्युटेशन दर्शवते. टेक्स्ट बॉक्समधे आपल्याला लांब दात असलेले चित्र दिसेल.
05:45	Edit Genes खालील Teeth या लेबलच्या पुढील ओळी सक्रिय झालेल्या आहेत.
05:52	तेथे आता रेडिओ बटणांवर क्लिक करता येईल.
05:56	प्रत्येक ओळीसाठी Dominant आणि Recessive या स्तंभांखाली दोन पर्याय दिसतील.
06:03	प्रत्येक ओळीच्या डावीकडे लांब आणि आखूड दातांची चित्रे आहेत.
06:09	डिफॉल्ट रूपात dominant म्युटेशनसाठी लांब दात आणि recessive साठी आखूड दात निवडलेला आहे.
06:17	म्युटेशन समाविष्ट केल्यावर प्रोग्रेसबार आणि आलेखाचे निरीक्षण करा.
06:22	म्युटेशननंतर आणखी तीन पिढ्यांसाठी लोकसंख्या वाढू द्या. Step बटणावर क्लिक करत रहा.
06:33	आलेखातील दोन अरूंद स्टेप्समधील अंतर हे एका पिढीशी संबंधित आहे.
06:41	जोपर्यंत स्टेप्स दिसत नाहीत तोपर्यंत आलेखामधील दुसऱ्या Zoom Out बटणावर क्लिक करा.
06:47	म्युटेशन आणि फुड निवडल्यावर आलेखामधे वेगवेगळ्या रंगाच्या रेषा कशा दिसतात ते बघा.
06:56	म्युटेशन्स आणि सिलेक्शन घटक यांच्या घडण्याच्या वेळा लोकसंख्या वाढीवर परिणाम करतील.
07:03	आलेखाखालील संकेत सूची विविध रंग आणि त्यांचे अर्थ दर्शवते.
07:09	आपण लांब दातांसाठी डॉमिनंट म्युटेशन समाविष्ट केलेले आहे.
07:14	लांब दातांसाठी मॅजेंटा रंगाची आणि आखूड दातांसाठी ऑलिव्ह रंगाची रेष दिसेल.
07:23	सुरूवातीला ऑलिव्ह रंगाची रेष मॅजेंटा रंगाच्या रेषेच्या वर आहे. आखूड दातांच्या सशांची संख्या लांब दातांच्या सशांच्या संख्येपेक्षा अधिक आहे.
07:36	नंतर मॅजेंटा रंगाची रेषा ऑलिव्ह रंगाच्या रेषेच्या वर आहे.
07:41	आखूड दात असलेल्या सशांच्या तुलनेत लांब दातांच्या सशांची संख्या वाढली आहे.
07:49	याचा अर्थ उपलब्ध अन्न खाऊन जगण्यासाठी सशांना लांब दात मदत करतात.
07:57	Fur Mutation: सशांच्या जगण्यावर फर म्युटेशनचा होणारा परिणाम अभ्यासण्यासाठी कंडिशन्स सेट करा.
08:06	dominant म्युटेशन म्हणून तपकिरी फर आणि recessive म्युटेशनसाठी पांढरी फर ठेवा.
08:13	selection factor मधे wolves (लांडगे) पर्याय निवडा.
08:17	म्युटेशन नंतर आणखी तीन पिढ्यांसाठी लोकसंख्या वाढू द्या.
08:25	लांडगे कशाप्रकारे आत बाहेर करत आहेत, सशांना मारत आहेत याचे निरीक्षण करा.
08:31	म्युटेशन समाविष्ट केल्यावर तपकिरी रंगाचे ससे दिसायला लागले.
08:37	लक्षात घ्या, तपकिरी फर व्यतिरिक्त डॉमिनंट लांब दाताच्या म्युटेशनचा परिणाम अजूनही दिसत आहे.
08:46	आलेख आणि सिम्युलेशन पॅनेलमधे पांढऱ्या आणि तपकिरी फर असलेल्या सशांच्या संख्येची तुलना करा.
08:55	सुरूवातील तपकिरी सशांपेक्षा पांढरे ससे अधिक आहेत.
09:02	नंतर पांढऱ्यांच्या तुलनेत तपकिरी रंगांच्या सशांची संख्या वाढली आहे.
09:10	लांडगे सशांना मारत असल्यामुळे विषुववृत्तावर तपकिरी फर ही जगण्यासाठी फायदेशीर ठरते.
09:18	पर्यावरणाशी रंग जुळवून घेण्याच्या धोरणाला camouflage असे नाव आहे.
09:24	लांब आणि आखूड दातांच्या सशांच्या संख्येविषयी तुम्ही काय सांगाल?
09:31	कधीकधी म्युटेशन हे सर्व सशांचे phenotype बदलतात.
09:37	असे झाल्यास आलेख म्युटेशन झालेले आणि म्युटेशन न झालेले (जंगली) फेनोटाईप्समधे फरक दाखवणार नाही.
09:45	येथे लहान दाताच्या सशांपेक्षा लांब दातांचे ससे अधिक आहेत.
09:53	Tail Mutation- सशांच्या जगण्यावर टेल म्युटेशनचा होणारा परिणाम अभ्यासण्यासाठी कंडिशन्स सेट करा.
10:02	dominant म्युटेशन म्हणून लांब शेपटी आणि recessive म्युटेशन म्हणून आखूड शेपटी निवडा.
10:09	selection factor मधे wolves पर्याय निवडा.
10:13	म्युटेशननंतर आणखी तीन पिढ्यांसाठी लोकसंख्या वाढू द्या.
10:20	सिम्युलेशन अधिक वेगाने चालवण्यासाठी Step बटणावर क्लिक करत रहा.
10:28	दुसऱ्या झुम आऊट बटणावर क्लिक करा.
10:31	तपकिरी रंगाची फर, लांब दात आणि लहान शेपटी असलेल्या सशांच्या संख्यांची नोंद करा.
10:38	ही संख्या पांढऱ्या रंगाची फर, आखूड दात आणि लांब शेपूट असलेल्या सशांपेक्षा अधिक आहे.
10:49	तपकिरी फर आणि आखूड शेपूट लांडग्यांपासून वाचण्यास मदत करतात.
10:55	लांब दात वनस्पती खाण्याची क्रिया सोपी करून जगण्यास मदत करतात.
11:01	Chart खालील Pedigree वर क्लिक करा.
11:04	वरच्या भागात “Click a Bunny” हे टेक्स्ट दिसेल.
11:08	सिम्युलेशन पॅनेलच्या डाव्या कोपऱ्यात खाली असलेल्या सशावर क्लिक करा.
11:16	निवडलेला ससा निळ्या आयतांच्या आत कशाप्रकारे चौकटीबध्द केला आहे ते बघा.
11:22	निळ्या आयतात चौकटीबध्द केलेल्या सशासाठी pedigree chart दिसेल.
11:28	Pedigree विंडोमधे उजव्या कोपऱ्यात वरती असलेल्या बटणावर क्लिक करा.
11:33	Pedigree विंडो वेगळी होईल आणि त्याच्या मागे Population चार्ट उघडेल.
11:41	आता Pedigree विंडोचा आकार बदलू शकतो.
11:46	निवडलेल्या सशाच्या आधीच्या चार पिढ्यांच्या सशांचा रंग लक्षात घ्या.
11:54	सशांवरील लाल रंगाच्या फुल्या ते ससे मृत झाल्याचे दाखवतात.
11:59	चमकणाऱ्या विजेचे चिन्ह असलेला पिवळा त्रिकोण म्युटेशन दाखवतो.
12:06	हे त्या सशाचे म्युटेशन झाल्याचे दर्शवत असल्यामुळे त्याचा genotype आणि phenotype बदलला आहे.
12:14	Pedigree विश्लेषण, फेनोटाईप्सच्या डेटाच्या आधारे जीनच्या वारश्याचा अभ्यास करण्यास मदत करते.
12:23	Step बटणावर क्लिक करत रहा. पृथ्वीवरील सर्व खंडांमधील ससे आपल्याला बघता येतील.
12:33	“Bunnies have taken over the world!” हा मेसेज दिसेल.
12:38	हे या परिस्थितीत केलेल्या सिम्युलेशनचे दीर्घकालीन परिणाम आहेत.
12:44	या ट्युटोरियलमधे दिलेली अतिरिक्त माहिती बघा.
12:50	थोडक्यात,
12:52	या पाठात Natural Selection PhET सिम्युलेशन कसे वापरायचे याचे प्रात्यक्षिक बघितले.
13:00	हे सिम्युलेशन वापरून, पुढील गोष्टींचा सशांच्या लोकसंख्येवरील परिणाम बघितला: म्युटेशन्स आणि सिलेक्शन घटक पर्यावरण पेडिग्री (वंशावळ).
13:13	असाईनमेंट म्हणून - Arctic वातावरणात म्युटेशन्स आणि सिलेक्शन फॅक्टर्सचा परिणाम बघण्यासाठी सशांचे निरीक्षण करा.
13:23	dominant आणि recessive म्युटेशन्सची अदलाबदल केल्यानंतर भिन्न परिस्थितींमधे, pedigree मधील बदलांचे निरीक्षण करा.
13:34	दिलेल्या लिंकवरील व्हिडिओमधे स्पोकन ट्युटोरियल प्रोजेक्टचा सारांश मिळेल. हा व्हिडिओ डाऊनलोड करूनही पाहू शकता.
13:43	स्पोकन ट्युटोरियल प्रोजेक्ट टीम, स्पोकन ट्युटोरियलच्या सहाय्याने कार्यशाळा चालवते. ऑनलाईन परीक्षा उत्तीर्ण होणा-या विद्यार्थ्यांना प्रमाणपत्र देते. अधिक माहितीसाठी कृपया येथे लिहा.
13:55	कृपया या फोरममध्ये आपल्या टाईम क्वेरीज पोस्ट करा.
13:59	या प्रकल्पाला पंडित मदन मोहन मालवीय नॅशनल मिशन ऑन टीचर्स अँड टिचिंग यांनी अंशतः अनुदान दिले आहे.
14:08	या प्रोजेक्टसाठी अर्थसहाय्य NMEICT, MHRD, Government of India यांच्याकडून मिळालेले आहे. अधिक माहिती या लिंकवर उपलब्ध आहे.
14:21	ह्या ट्युटोरियलचे भाषांतर मनाली रानडे यांनी केले असून आवाज --- यांचा आहे. सहभागासाठी धन्यवाद.

Contributors and Content Editors

Manali