Linux/C2/Redirection-Pipes/Marathi

Title of script: Redirection and Pipes

Author: Manali Ranade

Keywords: Linux

Visual Clue	Narration
00:00	लिनक्सच्या Redirection and Pipes वरील स्पोकन ट्युटोरियलमध्ये आपले स्वागत.
00:07	आपण UBUNTU 10.04 वापरणार आहोत.
00:09	तुम्हाला लिनक्स आणि त्यातील कमांडसबद्दल थोडी माहिती आहे असे आपण समजू या.
00:16	अधिक माहितीसाठी त्या संबधीचे स्पोकन ट्युटोरियल याच संकेतस्थळावर उपलब्ध आहे.
00:22	लक्षात ठेवा की लिनक्स केस सेन्सेटिव्ह आहे.
00:25	वेगळे सांगितले नसेल तर या ट्युटोरियल मधील सर्व कमांडस लोअर केसमध्ये असतील.
00:32	आपण लिनक्समध्ये बहुतांश काम टर्मिनलवर करतो.
00:35	कमांड कार्यान्वित करताना आपण साधारणपणे ती कीबोर्डवरून टाईप करतो.
00:39	समजा आपल्याला तारीख आणि वेळ बघायची आहे.
00:41	त्यासाठी कीबोर्डवर date टाईप करा आणि एंटर दाबा.
00:46	असे आपण कीबोर्डवरून इनपुट देतो.
00:48	तसेच टर्मिनल विंडोवर आपल्या कमांडचे आउटपुट बघतो.
00:56	आलेली एरर देखील टर्मिनलवर दर्शविली जाते.
00:59	उदाहरणार्थ cat space aaa टाईप करा आणि एंटर दाबा.
01:05	aaa नावाची कोणतीही फाईल अस्तित्वात नसल्याने,
01:08	असे सांगणारी एरर दाखविली जाइल.
01:10	आपल्याला असे दिसते की error reporting सुध्दा टर्मिनलवर केले जाते.
01:20	inputting, outputting and error reporting या कमांडसंबंधित तीन खास कृती आहेत.
01:24	redirection बद्द्ल जाणून घेण्याआधी आपल्याला दोन महत्त्वाच्या संकल्पना माहित असणे आवश्यक आहे. त्या म्हणजे stream आणि file descriptor.
01:31	Bash सारखे shell, sequences किंवा streamsच्या स्वरूपात अक्षरे input म्हणून स्वीकारतात आणि output म्हणून पाठवतात.
01:37	प्रत्येक अक्षर हे आधीच्या व नंतरच्या अक्षरांपासून स्वतंत्र असते.
01:41	streams वाचण्यासाठी file I/O technique वापरले जाते.
01:44	प्रत्यक्षात अक्षरे, कीबोर्ड, फाईल किंवा विंडो यापैकी कुठूनही आली किंवा कशातही गेली तरी काही फरक पडत नाही.
01:51	लिनक्स प्रोसेसची प्रत्येक उघडलेली फाईल एका integerशी संबंधित असते.
01:57	या अंकाला file descriptor म्हणतात.
02:05	Linux shells तीन standard I/O streams चा वापर करतात.
02:08	प्रत्येक stream, सुपरिचित अशा file descriptorशी निगडीत असते.
02:12	stdin म्हणजे standard input stream.
02:15	हे कमांडस् ला input पुरवते.
02:17	याचा file descriptor शून्य आहे.
02:19	stdout म्हणजे standard output stream.
02:22	हे कमांडचे आऊटपुट दर्शवते. याचा file descriptor एक आहे.
02:26	stderr म्हणजे standard error stream हे कमांडचे एरर आऊटपुट दर्शवते. याचा file descriptor दोन आहे.
02:36	Input stream प्रोग्रॅम्सना इनपुट पुरवते.
02:40	डिफॉल्ट रूपात इनपुट, terminal च्या keystrokes कडून घेतले जाते.
02:44	Output streams, डिफॉल्ट रूपात टर्मिनलवर दर्शवतात.
02:47	सुरूवातीच्या काळात ASCII टाईपरायटर किंवा डिस्प्ले टर्मिनल युनिट वापरत.
02:52	परंतु आजकाल टर्मिनल म्हणजे ग्राफिकल डेस्कटॉपवर एक टेक्स्ट विंडो असते.
02:56	आपण पाहिले की डिफॉल्ट रूपात तीनही streams काही फाईल्सशी जोडलेल्या असतात.
03:01	परंतु लिनक्समध्ये आपल्याला यात काही बदल करता येतात.
03:04	आपण ह्या तीन streams इतर फाईल्सना जोडू शकतो.
03:07	या प्रक्रियेला Redirection असे म्हणतात.
03:09	आता आपण तीन streamsमध्ये Redirection कशाप्रकारे केले जाते ते पाहू.
03:14	प्रथम आपण standard input कसे Redirect करायचे ते पाहू.
03:17	आपण लेस दॅन या ऑपरेटरने फाईलमधील standard इनपुट Redirect करू शकतो.
03:22	wc कमांडने फाईलमधील ओळी, शब्द आणि अक्षरांची संख्या मिळवता येते हे आपल्याला माहित आहे.
03:28	टर्मिनल विंडोवर wc असे टाईप करा.
03:31	एंटर दाबा.
03:32	आपल्याला blinking cursor दिसत आहे. म्हणजेच आपण कीबोर्डवर काही टाईप करणे अपेक्षित आहे.
03:37	This tutorial is very important. असे टेक्स्ट टाईप करा.
03:46	एंटर दाबा.
03:48	आता ctrl आणि d ही बटणे एकत्रितपणे दाबा.
03:52	आता ही कमांड आपण टाईप केलेल्या ओळींवर कार्यान्वित होईल.
03:55	आणि टर्मिनलवर आऊटपुट देईल.
03:57	आपण wc कमांडच्या पुढे कुठल्याही फाईलचे नाव दिलेले नाही.
04:01	त्यामुळे standard input stream कडून input घेतला जाईल.
04:04	standard input stream डिफॉल्ट रूपात कीबोर्डशी जोडलेला असल्यामुळे wc कमांड कीबोर्डवरून input घेतो.
04:12	आता "wc space less-than-sign space test1 dot txt" हे टाईप करून एंटर दाबा.
04:19	wc कमांड आपल्याला test1 dot txt फाईलमध्ये असलेल्या ओळी, शब्द आणि अक्षरांची संख्या दाखवेल.
04:27	आता "wc space test1 dot txt" असे टाईप करा.
04:34	आपल्याला सारखेच आउटपुट दिसेल.
04:37	मग या दोहोत फरक काय?
04:39	आपण "wc space test1 dot txt" ही कमांड लिहितो तेव्हा test1 dot txt ही फाईल उघडून वाचली जाईल.
04:46	परंतु आपण "wc space less-than-sign space test1 dot txt" ही कमांड लिहिल्यावर wcकमांडला उघडण्यासाठी कोणतीही फाईल मिळत नाही.
04:53	त्याऐवजी ती standardin कडून इनपुट घेईल.
04:57	आता आपण standardin ला test1 dot txt या फाईलकडे वळवलेले आहे.
05:01	म्हणजे कमांड test1 ही फाईल वाचेल.
05:04	परंतु प्रत्यक्षात त्या कमांडला हे माहित नसते की standardin मध्ये डेटा नेमका कुठून येत आहे.
05:10	अशा प्रकारे आपण standard input कसे redirect करायचे ते पाहिले.
05:12	आता आपण standard output आणि standard error कशी redirect करायची ते पाहू.
05:17	दोन पध्दतीने हे मेसेजेस फाईलमध्ये redirect करता येतात.
05:20	आपण file descriptor ला n म्हणू या. n greater-than-sign ने n कडून आऊटपुट, फाईलमध्ये रिडायरेक्ट होईल.
05:29	त्यासाठी आपल्याला File write permission असली पाहिजे.
05:32	जर फाईल उपलब्ध नसेल तर ती बनवली जाईल.
05:35	आधी अस्तित्वात असलेली फाईल कुठल्याही पूर्वसूचनेशिवाय overwriteहोईल.
05:40	n नंतर दोन वेळा greater than sign मुळे देखील n कडून आऊटपुट, फाईलकडे रिडायरेक्ट होते.
05:47	पुन्हा, आपल्याला File write permission असली पाहिजे.
05:50	जर फाईल उपलब्ध नसेल तर ती बनवली जाईल.
05:52	जर फाईल अस्तित्वात असेल तर तुमचे आऊटपुट त्या फाईलला पुढे जोडले जाईल.
05:59	n greater than sign किंवा n नंतर दोनदा greater than sign मधील n ही संख्या file descriptor असते.
06:05	n लिहिला नसेल तर तो एक आहे म्हणजेच Standard आऊटपुट आहे असे समजण्यात येते.
06:10	म्हणजेच नुसती greater than sign आणि one, greater than sign या दोन्हीचा अर्थ समान आहे.
06:15	परंतु error stream रीडायरेक्ट करण्यासाठी 2 आणि एकदा किंवा दोनदा greater than sign लिहिणे आवश्यक आहे.
06:22	हे प्रत्यक्ष पाहू.
06:24	आपण मागे पाहिले की file किंवा standardin वर कार्यान्वित केलेल्या wcकमांडचे आऊटपुट टर्मिनलवर दर्शवले गेले.
06:31	जर आपल्याला ते टर्मिनलवर नको असेल तर?
06:34	आपल्याला हे आऊटपुट फाईलमध्ये लिहून त्या माहितीचा नंतर वापर करता येईल.
06:38	डिफॉल्ट रूपात wc कमांडचे आऊटपुट standardout मध्ये लिहिले जाते.
06:42	डिफॉल्ट रूपात standardout हे टर्मिनलला जोडलेले असते.
06:45	त्यामुळे आपल्याला आऊटपुट टर्मिनल विंडोवर दिसते.
06:48	जर आपण standardout एखाद्या फाईलमध्ये रिडायरेक्ट केले तर wc कमांडचे आऊटपुट त्या फाईलमध्ये लिहिले जाईल.
06:57	"wc space test1 dot txt grater-than-sign wc_results dot txt" असे लिहा.
07:09	आणि एंटर दाबा.
07:11	आता आपण बघू या की cat या कमांडद्वारे आपल्याला wc_results dot txt मधील घटक दर्शवता येतात का?
07:23	हो. येतात.
07:24	समजा आपल्याकडे त्या डिरेक्टरीमध्ये test2 ही फाईल आहे.
07:30	आता आपण पुन्हा test2 या फाईलसाठी कमांड कार्यान्वित करूया. त्यासाठी टाईप करा "wc space test2 dot txt grater-than-sign wc_results dot txt"
07:44	आता wc_results या फाईलमधल्या मजकूरावर नवा मजकूर लिहिला जाईल.
07:48	आपण आता ते बघू या.
07:56	त्याऐवजी जर आपण "wc space test1 dot txt आणि दोन वेळा grater-than-sign wc underscore results dot txt" असे लिहिले.
08:07	तर नवा मजकूर wc underscore results dot txt मधील उपलब्ध मजकूर पुसून लिहिला न जाता त्या मजकूराखाली जोडला जाईल.
08:15	आपण आता ते बघू या.
08:26	standard error अशाच पध्दतीने Redirect केली जाते.
08:29	फक्त फरक असा की एरर मेसेजसाठी दोन हा file descriptor, greater-than-sign च्या आधी लिहिणे आवश्यक आहे.
08:38	जसे आपल्याला माहितच आहे की aaa नावाची कोणतीही फाईल उपलब्ध नाही. आता "wc space aaa" असे टाईप करा.
08:46	shell आपल्याला “No such file or directory” अशी error देईल.
08:50	आता समजा आपल्याला हा error message दिसायला नको आहे मग ते आपण दुस-या फाईलमध्ये redirect करू शकतो.
08:55	त्यासाठी आपण"wc space aaa space 2 greater-than-sign errorlog dot txt" ही कमांड कार्यान्वित करू या.
09:06	आता ही error टर्मिनलवर न दिसता ती errorlog dot txt या फाईलमध्ये लिहिली जाईल.
09:12	आपण हे"cat space errorlog dot txt" या कमांडद्वारे बघू शकतो.
09:22	आता समजा मी "cat space bbb space 2 greater-than-sign errorlog dot txt" ही कमांड कार्यान्वित केल्यामुळे एखादी error आली
09:34	तर आधीच्या error message वर नवी error लिहिली गेलेली दिसेल.
09:39	"cat space errorlog dot txt" ही कमांड कार्यान्वित करून बघा.
09:46	पण जर आपल्याला सर्व errors ची यादी हवी असेल तर? त्यासाठी "wc space aaa space 2 आणि दोनदा greater-than-sign errorlog dot txt" ही कमांड द्यावी लागेल.
09:58	आपण हे cat कमांडच्या सहाय्याने तपासू शकतो.
10:06	तीन प्रकारचे streams - standardin, standardout, standard error स्वतंत्रपणे कसे रीडायरेक्ट करायचे ते आपण पाहिले. परंतु या संकल्पनेची खरी ताकद हे प्रकार एकाच वेळेला वापरता येण्यात आहे.
10:20	या प्रक्रियेला pipelining असे म्हणतात.
10:22	पाईप्सचा उपयोग कमांडची चेन तयार करण्यासाठी करतात.
10:25	पाईप चेन मधील एका कमांडचे आऊटपुट पुढील कमांडच्या इनपुटला जोडले जाते.
10:30	कमांड पाईप command1 vertical bar command2 hyphen option vertical bar command3 hyphen option1 hyphen option2 vertical bar command4असा दिसेल.
10:46	समजा आपल्याला चालू डिरेक्टरीतील फाईल्स आणि डिरेक्टरीजची संख्या हवी आहे.
10:51	आपल्याला माहित आहे की "ls space minus l" ही कमांड चालू डिरेक्टरीमधील सर्व फाईल्स व डिरेक्टरीजची सूची दर्शवेल.
10:58	"ls space minus l grater-than-sign files dot txt" या कमांडने आपण आऊटपुट, फाईलमध्ये रीडायरेक्ट करू.
11:08	"cat space files dot txt" ही कमांड कार्यान्वित करा.
11:14	प्रत्येक ओळ म्हणजे फाईल किंवा डिरेक्टरीचे नाव आहे.
11:17	आता files dot txt या फाईलमधल्या ओळींची संख्या मोजून आपण आपला उद्देश साध्य करू शकतो.
11:24	आपण हे "wc space minus l files dot txt" च्या सहाय्याने करू शकतो.
11:32	आपला उद्देश साध्य होत असला तरी त्यात छोटी समस्या आहे.
11:35	आपल्याकडे एक तात्पुरती मधली फाईल file dot txt असणे आवश्यक आहे.
11:40	पहिली कमांडने मोठा डेटा तयार होतो व विनाकारण आपल्या डिस्कची जागा वापरली जाते.
11:46	जर आपल्याला एकापुढे एक कमांडस् साखळी पध्दतीने द्यायच्या असतील तर ही पध्दत वेळखाऊ ठरते.
11:50	आपणpipes च्या सहाय्याने हे अधिक सोपे करू शकतो."ls space minus l 'vertical bar' wc space minus l" असे टाईप करा.
12:01	त्यामुळे आपल्याला तोच रिझल्ट अधिक सहजतेने मिळू शकेल.
12:06	येथे ls कमांडचे आऊटपुट wc कमांडचे इनपुट म्हणून जाते.
12:10	आपण यापेक्षाही कमांडस् ची मोठी साखळी pipes सहाय्याने समाविष्ट करू शकतो.
12:15	pipes चा सर्वमान्य उपयोग अनेक पाने वाचण्यासाठी होतो.
12:19	"cd space slash user slash bin" असे टाईप करा.
12:24	त्यामुळे आपण bin या डिरेक्टरीमध्ये जाऊ.
12:28	"ls minus l" ही कमांड द्या.
12:31	आपण हे आऊटपुट नीट वाचू शकत नाही परंतु pipe ने ती कमांड more या कमांडशी जोडल्यास नीट वाचता येते.
12:37	संपूर्ण सूची बघण्यासाठी एंटर दाबून स्क्रॉल करा.
12:41	त्यातून बाहेर पडण्यासाठी q हे बटण दाबा.
12:45	ह्या काही फाईल संबंधी उपयोगी कमांडस आहेत .
12:48	अशा अनेक कमांडस आहेत.
12:50	प्रत्येक कमांडचे अनेक पर्याय आहेत.
12:54	त्याबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी man या कमांडचा वापरा.
12:58	या कमांडस शिकण्याचा सोपा मार्ग म्हणजे त्या पुन्हा पुन्हा वापरून बघणे.
13:04	आपण ह्या ट्युटोरियलच्या अंतिम टप्प्यात पोहोचलो आहोत.
13:07	"स्पोकन ट्युटोरियल प्रॉजेक्ट" हे "टॉक टू टीचर" या प्रॉजेक्टचा एक भाग आहे. यासाठी National Mission on Education through ICT यांच्याकडून अर्थसहाय्य मिळालेले आहे.
13:15	*यासंबंधी माहिती दिलेल्या साईटवर उपलब्ध आहे.
13:19	*ह्या ट्युटोरियलचे मराठी भाषांतर मनाली रानडे यांनी केलेले असून आवाज .... यांनी दिलेला आहे. आपल्या सहभागासाठी धन्यवाद.

Contributors and Content Editors

PoojaMoolya, Pratik kamble, Ranjana, Sneha