PhET/C2/Bending-Light/Gujarati
| Time | Narration |
| 00:01 | Bending Light, એક ઇન્ટરેક્ટિવ (અંત:ક્રિયાત્મક) PhET simulation પરના આ ટ્યુટોરીયલમાં સ્વાગત છે. |
| 00:07 | આ ટ્યુટોરીયલમાં, આપણે શીખીશું કે કેવી રીતે Bending Light, ઇન્ટરેક્ટિવ PhET simulation વાપરવું છે. |
| 00:14 | આ ટ્યુટોરીયલના અનુસરણ માટે, શીખનારાઓ ઉચ્ચ શાળા વિજ્ઞાનમાંના વિષયોથી પરિચિત હોવા જોઈએ. |
| 00:21 | અહીં હું વાપરી રહ્યી છું-
Ubuntu Linux OS આવૃત્તિ 14.04 Java આવૃત્તિ 1.7.0 Firefox Web Browser આવૃત્તિ 53.02.2. |
| 00:37 | આ સિમ્યુલેશનનો ઉપયોગ કરીને, આપણે આપેલ શીખીશું:
૧. પ્રકાશનું પરાવર્તન ૨. પ્રકાશનું વક્રીભવન ૩. પ્રકાશનું વિભાજન ૪. વિભિન્ન દ્રવ્ય માધ્યમો સાથે કેવી રીતે પરાવર્તન અને વક્રીભવન બદલાય છે. |
| 00:52 | સાથે જ આપણે શીખીશું,
૧. પ્રિઝમ અને લેન્સ જેવા પ્રકાશીય ઉપકરણોનો ઉપયોગ કરવો ૨. પ્રકાશની તીવ્રતા માપવી |
| 01:02 | ૩. પ્રકાશનો વેગ માપવો અને વિભિન્ન તરંગ પેટર્નો નિહાળવા. |
| 01:08 | ચાલો પરાવર્તન, વક્રીભવન અને વિભાજન વ્યાખ્યાયિત કરીએ. |
| 01:14 | પરાવર્તન, એટલે પ્રકાશના કિરણનું કોઈપણ સપાટી પર અથડાઈને પાછું ફરવું.
ઉદાહરણ તરીકે- એક અરીસો જોનારની છબીને પરાવર્તિત કરે છે. |
| 01:26 | વક્રીભવન, એટલે પ્રકાશના કિરણનું માધ્યમમાં પ્રવેશ કરતા સમયે વળવું. |
| 01:32 | પ્રકાશ જ્યારે વિભિન્ન માધ્યમમાં પ્રવેશે છે ત્યારે તેની ગતિ અને સંપ્રસારણ કોણ બદલે છે.
ઉદાહરણ તરીકે: પાણીના બીકરમાં પેંસિલની વળેલી છબી. |
| 01:45 | વિભાજન, એટલે સફેદ પ્રકાશની સાત રંગોમાં વહેંચાવાની પ્રક્રિયા. |
| 01:51 | ઉદાહરણ તરીકે, વાદળ છાયેલ દિવસે ઇન્દ્રધનુષનું નિર્માણ. |
| 01:57 | તો, ચાલો શરુ કરીએ. |
| 01:59 | સિમ્યુલેશનને ડાઉનલોડ કરવા માટે આપેલ લીંકનો ઉપયોગ કરો. |
| 02:03 | મેં મારા Downloads ફોલ્ડરમાં, પહેલાથી જ Bending light simulation ડાઉનલોડ કરી દીધું છે. |
| 02:09 | સિમ્યુલેશનને ખોલવા માટે, bending-light_en.html ફાઈલ પર જમણું-ક્લીક કરો. |
| 02:14 | Open With Firefox Web Browser વિકલ્પ પસંદ કરો.
ફાઈલ બ્રાઉઝરમાં ખુલે છે. |
| 02:23 | આ Bending Light simulation માટે interface છે. |
| 02:28 | ઇન્ટરફેસ ત્રણ સ્ક્રીન ધરાવે છે- Intro, Prisms અને More Tools. |
| 02:35 | ચાલો આપણા સિમ્યુલેશનની શરૂઆત Intro સ્ક્રીનથી કરીએ.
Intro સ્ક્રીનને ખોલવા માટે તેના પર ક્લીક કરો. |
| 02:42 | આ સ્ક્રીનમાં ટોંચે ડાબે ખૂણે Ray અને Wave રેડીઓ બટનો આવેલા છે,
હલી શકે એવું laser પોઇન્ટર, laser પ્રકાશને ટર્ન ઓન (ચાલુ) કરવા માટે. |
| 02:53 | આપણે એક લીલા રંગના એરો (બાણચિન્હો) ને જોઈ શકીએ છીએ જ્યારે mouse pointer ને laser પર મુકવામાં આવે છે.
આ એરો (બાણચિન્હો) એ દિશા દર્શાવે છે જેમાં laser હલી શકે છે. |
| 03:06 | laser ને શૂન્યથી ૯૦ ડિગ્રી પર ખસેડવા માટે તેના પર ક્લીક કરીને ડ્રેગ કરો.
ચાલો laser ને તેના મૂળભૂત સ્થાને લાવીએ. |
| 03:16 | હવે ચાલો નીચે ડાબી બાજુએ આવેલ ટૂલો પર જઈએ. |
| 03:21 | અહીં આપણને એક ટૂલ બોક્સ દેખાય છે.
અહીં તેમાં છે ખૂણાઓ માપવા માટેનું એક પ્રોટેક્ટર (કોણમાપક), પ્રકાશની તીવ્રતા માપવાનું Intensity ટૂલ. |
| 03:32 | ટૂલ બોક્સની નીચે, Normal દર્શાવતું એક ચેક-બોક્સ આપણી પાસે છે.
સિમ્યુલેશનને રીસેટ (ફરીસુયોજન) કરવા માટે, એક Reset બટન જમણી બાજુએ ખૂણામાં આપવામાં આવ્યું છે. |
| 03:44 | ચાલો simulation શરુ કરીએ. |
| 03:47 | આપણે પ્રકાશને એક Ray , અથવા એક Wave ના સ્વરૂપમાં કેન્દ્રિત કરી શકીએ છીએ જે કે આપણે શું પસંદ કરીએ છીએ તેના પર નિર્ભર છે. |
| 03:54 | મૂળભૂત રીતે Ray એ પસંદ થયેલ છે.
laser ને ટર્ન ઓન (ચાલુ) કરવા માટે, laser પોઇન્ટર પર આવેલ લાલ બટન ક્લીક કરો. |
| 04:03 | નોંધ લો કે laser પ્રકાશનું પરાવર્તન અને વક્રીભવન થાય છે. |
| 04:09 | આપણે જેમ laser પોઇન્ટરને ડ્રેગ કરીએ છીએ તેમ, પરાવર્તન અને વક્રીભવનનો કોણ બદલાય છે તેનું અવલોકન કરો. |
| 04:17 | વક્રીભવન અને પરાવર્તનનો આપાતકોણ માપવા માટે ચાલો protractor ટૂલનો ઉપયોગ કરીએ. |
| 04:25 | પ્રોટેક્ટર (કોણમાપક) ને આપાત કિરણ, સામાન્ય, વક્રીભવનિત, પરાવર્તિત કિરણોના છેદન બિંદુ પર મુકો. |
| 04:35 | અવલોકન કરો કે આપાતકોણ એ પરાવર્તિત કોણ જેટલો છે.
પ્રોટેક્ટર (કોણમાપક) ને પાછા એના સ્થાને ડ્રેગ કરો. |
| 04:44 | આગળ આપણે Intro સ્ક્રીનની જમણી બાજુએ જશું. |
| 04:50 | અહીં, આપણી પાસે બંને માધ્યમમાં refractive index માપવા માટે નિયંત્રણો છે. |
| 04:56 | દ્રવ્ય માધ્યમને બદલવા માટે અહીં એક slider છે, અથવા ક્લીક કરી શકાય એવું બટન છે. શરૂઆતમાં, સ્લાઇડર એ Air ની પાસે છે. |
| 05:07 | જેમ આપણે સ્લાઇડરને ડ્રેગ કરીએ છીએ તેમ, માધ્યમ Air થી બદલાઈને Water થાય છે અને ત્યારબાદ Glass થાય છે. |
| 05:15 | જ્યારે માધ્યમ બદલાય છે ત્યારે, વક્રીભવનનો કોણ બદલાય છે. સાથે જ Index of Refraction(n) પણ બદલાય છે. |
| 05:24 | બદલાયેલ વેલ્યુ આપણે બોક્સમાં જોઈ શકીએ છીએ. ઉપરના માધ્યમમાં સ્લાઇડરને ડ્રેગ કરીને પાછું Air પર લાવો. |
| 05:32 | મૂળભૂત રીતે, નીચેના માધ્યમમાં સ્લાઇડર Water પર હોય છે.
નીચેના માધ્યમમાં સ્લાઇડરને ડ્રેગ કરીને Water અને Glass વચ્ચે મુકો. |
| 05:44 | હવે ચાલો Intensity ટૂલનો ઉપયોગ કરીને પ્રકાશની તીવ્રતા માપીએ. |
| 05:49 | Intensity ટૂલ પર ક્લીક કરીને તેને માધ્યમ પર ડ્રેગ કરો. |
| 05:53 | Intensity ટૂલ એ પ્રકાશની intensity માપવા માટે એક magnifier અને એક meter ધરાવે છે. |
| 06:00 | હું ઘટિત પ્રકાશ પર magnifier મુકીશ. Meter એ 100% તીવ્રતા દર્શાવે છે. |
| 06:08 | હવે, magnifier ને ડ્રેગ કરીને વક્રીભવનિત પ્રકાશ પર મુકો. Meter એ 86.08% તરીકે વેલ્યુ દર્શાવે છે.
તીવ્રતા ઘટે છે કારણ કે તે માધ્યમ પર નિર્ભર કરે છે. |
| 06:24 | માધ્યમ સ્લાઇડરને જેમ આપણે ડ્રેગ કરીએ છીએ તેમ, ઇન્ટેન્સિટી મીટર (તીવ્રતા માપક) પરની વેલ્યુ બદલાય છે.
આ એટલા માટે કારણ કે વક્રકોણ બદલાય છે. |
| 06:34 | એજપ્રમાણે, magnifier ને પરાવર્તિત પ્રકાશ પર મુકો. Meter એ 13.55% તરીકે વેલ્યુ દર્શાવે છે. |
| 06:44 | તમે તીવ્રતાની વિભિન્ન વેલ્યુ જોવા માટે સ્લાઇડરને ડ્રેગ કરી શકો છો. |
| 06:51 | હવે, Ray ને બદલીને Wave કરો અને પ્રકાશની વક્રતાનું અવલોકન કરો. |
| 06:56 | હવે આપણે Prisms સ્ક્રીન પર જશું. |
| 07:00 | ઇન્ટરફેસની નીચેની બાજુએ Prisms સ્ક્રીન પર ક્લીક કરો. |
| 07:06 | આ સ્ક્રીનમાં, આપણી પાસે આપેલ ટૂલો છે-
environment ને બદલવા માટે સ્લાઇડર, મોનોક્રોમેટિક (એકરંગીય) કિરણ, |
| 07:15 | મોનોક્રોમેટિક (એકરંગીય) બીમ (કિરણોની રેખા), સફેદ પ્રકાશ, પ્રકાશની તરંગલંબાઈ બદલવા માટે સ્લાઇડર. |
| 07:22 | સ્ક્રીનની નીચેની બાજુએ, આપણી પાસે છે-
પ્રિઝમો અને લેન્સો, |
| 07:29 | Objects બદલવા માટે સ્લાઇડર,
Reflections, Normal અને Protractor માટે ચેક બોક્સો. નીચે જમણા-ખૂણે Reset બટન આવેલું છે. |
| 07:43 | laser ના છેડે એક સ્ક્રુ (પેચ) આપવામાં આવ્યું છે. laser ની દિશાને આ સ્ક્રુ (પેચ) વાપરીને બદલી કરી શકાય છે. |
| 07:52 | અહીં, એરો (બાણચિન્હો) એ ગતિની દિશાને સૂચવે છે. laser ને ઉપરની અને નીચેની બાજુએ ફેરવી શકાય છે. |
| 08:00 | હવે ચાલો simulation શરુ કરીએ. |
| 08:03 | monochromatic beam પર ક્લીક કરો. laser પ્રકાશ પર ક્લીક કરો. |
| 08:09 | બહુવિધ પરાવર્તનો જોવા માટે Reflections ચેક બોક્સ પર ક્લીક કરો. |
| 08:14 | પ્રકાશના માર્ગમાં પ્રિઝમને મુકો. તમે પ્રકાશની વક્રતા જોઈ શકો છો. |
| 08:21 | wavelength slider ને ધીમે ધીમે લાલથી જાંબુડી પર ખસેડો.
તરંગલંબાઈ બદલાતાની સાથે પ્રકાશના વક્રતાની નોંધ લો. |
| 08:32 | પ્રિઝમમાં ખૂણે સ્ક્રુ (પેચ) આપવામાં આવ્યો છે. |
| 08:38 | પ્રિઝમની દિશાને બદલવા માટે સ્ક્રુ (પેચ) ને ડ્રેગ કરો.
આપણે જેમ દિશાને બદલીએ છીએ તેમ, પ્રકાશની વક્રતાની નોંધ લો. |
| 08:47 | એસાઈનમેન્ટ તરીકે, પ્રિઝમને ગ્લાસ સ્લેબ (કાચ સ્તર) માં બદલો અને પ્રકાશની વક્રતાનું અવલોકન કરો. |
| 08:54 | હવે સફેદ પ્રકાશનો ઉપયોગ કરીને પ્રકાશનું વિભાજન જોશું. |
| 08:59 | સફેદ પ્રકાશના ટૂલ પર ક્લીક કરો. પ્રકાશના વિભાજનનું અવલોકન કરો. |
| 09:05 | Objects માધ્યમ સ્લાઇડરને ડ્રેગ કરો અને પ્રકાશના વિભાજનનું અવલોકન કરો. |
| 09:11 | પ્રકાશના વિભાજીત બીમ (કિરણ) ના માર્ગમાં એક લેન્સ મુકો.
પ્રકાશના વિભાજીત બીમ (કિરણ) બહુવિધ પરાવર્તનો દર્શાવે છે. |
| 09:26 | એસાઈનમેન્ટ તરીકે:
વિવિધ લેન્સો વાપરો અને વિભાજનનું અવલોકન કરો. |
| 09:32 | વિવિધ Environments બદલો અને વિભાજનનું અવલોકન કરો. |
| 09:37 | હવે આપણે More Tools સ્ક્રીન પર જઈએ છીએ. |
| 09:41 | More Tools સ્ક્રીન પર ક્લીક કરો.
More Tools સ્ક્રીન એ Intro અને Prisms સ્ક્રીનોમાંથી ટૂલોનું સંયોજન ધરાવે છે. |
| 09:51 | નીચે આવેલ ટૂલ બોક્સમાં બે વધારાના ટૂલો Speed અને Time છે.
નીચની બાજુએ આપણી પાસે Angles ચેક બોક્સ પણ છે. Angles ચેક બોક્સ પર ક્લીક કરો. |
| 10:04 | હવે આપણે laser પ્રકાશને વેવ (તરંગ) માં બદલીશું.
વધારાના રેડીઓ બટનો- Normal અને Slow Motion. સાથે જ, Play/Pause અને Forward બટનો પણ દેખાય છે. |
| 10:18 | ચાલો simulation શરુ કરીએ. |
| 10:21 | laser પ્રકાશને ટર્ન ઓન (ચાલુ) કરો. |
| 10:23 | laser પોઇન્ટરને ટર્ન ઓન (ચાલુ) કરવા માટે લાલ બટન પર ક્લીક કરો. ચાલો Time ટૂલ વાપરીએ. |
| 10:31 | Time ટૂલને ડ્રેગ કરીને માધ્યમમાં મુકો. Time ટૂલ બે magnifiers અને એક Meter ધરાવે છે. |
| 10:39 | એક magnifiers ને આપાત તરંગ પર મુકો અને તરંગ પેટર્નનું અવલોકન કરો.
હવે બીજા magnifier ને વક્રીત તરંગ પર મુકો. |
| 10:51 | તરંગ પેટર્નનું અવલોકન કરો. તે એક phase shift દર્શાવે છે. |
| 10:56 | magnifier ને પરાવર્તિત તરંગ પર મુકો.
અવલોકન કરો કે નવી તરંગ પેટર્ન ઘટેલ એમ્પલીટ્યુડ (કંપનવિસ્તાર) સાથે છે. |
| 11:06 | આ એટલા માટે કારણ કે, પરાવર્તિત તરંગની ખુબ ઓછી તીવ્રતા હોય છે. |
| 11:12 | Speed ટૂલને ડ્રેગ કરીને વક્રીત તરંગ પર મુકો.
ગતિ છે 0.67 c. અહીં c એ પ્રકાશનો વેગ છે જે કે 3x10^8 m/s ના બરાબર છે. ગતિની વેલ્યુ ઘટે છે. |
| 11:33 | આ એટલા માટે કારણ કે, દ્રવ્ય માધ્યમમાં પ્રકાશનો વેગ ઘટે છે. |
| 11:39 | એસાઈનમેન્ટ તરીકે,
દ્રવ્ય માધ્યમને બદલો અને ગતિ તથા તરંગ પેટર્નમાં થતા ફેરફારની નોંધ લો. |
| 11:48 | આ ટ્યુટોરીયલમાં, આપણે Bending Light, ઇન્ટરેક્ટિવ (અંત:ક્રિયાત્મક) PhET simulation વાપરતા શીખ્યા. |
| 11:57 | આ simulation નો ઉપયોગ કરીને, આપણે શીખ્યા:
૧. પ્રકાશનું પરાવર્તન ૨. પ્રકાશનું વક્રીભવન ૩. પ્રકાશનું વિભાજન ૪. વિભિન્ન દ્રવ્ય માધ્યમો સાથે કેવી રીતે પરાવર્તન અને વક્રીભવન બદલાય છે. |
| 12:12 | સાથે જ આપણે શીખ્યા:
૧. પ્રીઝમ અને લેન્સ જેવા પ્રકાશીય ઉપકરણોનો ઉપયોગ કરવો. |
| 12:19 | ૨. પ્રકાશની તીવ્રતા માપવી, પ્રકાશનો વેગ માપવો અને વિભિન્ન તરંગ પેટર્નો જોવા. |
| 12:29 | આપેલ લીંક પર ઉપલબ્ધ વિડિઓ Spoken Tutorial પ્રોજેક્ટનો સારાંશ આપે છે. કૃપા કરી તેને ડાઉનલોડ કરીને નિહાળો. |
| 12:36 | Spoken Tutorial પ્રોજેક્ટ ટીમ સ્પોકન ટ્યુટોરીયલોનો ઉપયોગ કરીને વર્કશોપો આયોજિત કરે છે અને ઓનલાઇન પરીક્ષા પાસ થવા પર પ્રમાણપત્રો આપે છે. |
| 12:46 | વધુ વિગતમાં જાણવા માટે, કૃપા કરીને અમને લખો. કૃપા કરી તમારા પ્રશ્નો આ ફોરમમાં પોસ્ટ કરો. |
| 12:54 | આ પ્રોજેક્ટને આંશિક ફાળો શિક્ષકો અને શિક્ષા પર પંડિત મદન મોહન માલવિયા નેશનલ મિશન દ્વારા આપવામાં આવ્યો છે. |
| 13:03 | સ્પોકન ટ્યુટોરીયલ પ્રોજેક્ટને ફાળો NMEICT, MHRD, ભારત સરકાર દ્વારા આપવામાં આવ્યો છે. આ મિશન પર વધુ માહિતી આ લીંક પર ઉપલબ્ધ છે. |
| 13:17 | IIT Bombay તરફથી ભાષાંતર કરનાર હું, જ્યોતિ સોલંકી વિદાય લઉં છું. જોડવાબદ્દલ આભાર. |
