Linux/C2/Working-with-Linux-Process/Punjabi

Timing	Narration
0:00	ਲਿਨਕ੍ਸ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੌਂ ਸੰਬੰਧੀ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ
0:05	ਮੈਂ ਉਬੰਟੂ 10.04 ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੀ ਹਾਂ
0:09	ਅਸੀ ਮੰਨ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਿਨਕ੍ਸ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀਆਂ ਕਮਾਂਡਜ਼ ਬਾਰੇ ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ
0:16	ਜੇ ਤੁਸੀ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਇਕ ਦੂੱਜੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਪੋਕਨ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਵਿੱਚ http://spoken-tutorial.org/ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਤੇ ਉਪਲਬੱਧ ਹੈ
0:28	ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ ਕਿ ਲਿਨਕ੍ਸ ਕੇਸ ਸੇਂਸੇਟਿਵ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਮਾਂਡਜ਼ ਲੋਅਰ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਹਨ।
0:38	ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਬਾਰੇ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੀ ਹਾਂ
0:42	ਲਿਨਕ੍ਸ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਹਰ ਗਤੀਵਿਧੀ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਹੈ
0:46	ਜਿਹੜਾ ਸ਼ੈੱਲ(shell) ਸਾਡੀਆ ਕਮਾਂਡਜ਼ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਹੈ
0:51	ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਮਾਂਡਜ਼ ਅਸੀ ਟਰਮੀਨਲ ਤੇ ਟਾਈਪ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਚਲਦੇ ਵਕ੍ਤ ਉਹ ਵੀ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ
0:56	ਇਹ ਵੀਡੀਓ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਵੀ ਇਕ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਹੈ
1:00	ਜਿਸ ਬ੍ਰਾਊਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀ ਸਪੋਕਨ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਖੋੱਲੀ ਹੈ, ਉਹ ਵੀ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਹੈ
1:05	ਚੱਲਣ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਸ਼ੈੱਲ ਸਕ੍ਰਿਪਟਾ ਵੀ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਹਣ ।
1:11	ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੋਵ੍ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
1:17	ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਹਨ। ਉਹ ਜੰਮਦੇ ਅਤੇ ਮਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
1:28	ਆਓ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੈੱਲ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣੀਏ
1:31	ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਲੌਗਇਨ(login) ਕਰਦੇ ਹੀ ਲਿਨਕ੍ਸ ਕਰਨੇਲ ਸ਼ੈੱਲ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ
1:36	ਇਸ ਵੇਲੇ ਇਹ ਜਾਨਣਾ ਕਾਫੀ ਹੈ ਕਿ ਲਿਨਕ੍ਸ ਕਰਨੇਲ ਲਿਨਕ੍ਸ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਧੁਰਾ ਹੈ
1:43	ਇਸ ਵਿੱਚ ਲਿਨਕ੍ਸ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਜਰੂਰੀ ਤੱਤ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ੈੱਲ ਦੂਸਰੀਆਂ ਯੂਜ਼ਰ ਕਮਾਂਡਜ਼ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸੇਜ਼ ਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਜਾਂ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ
1:53	ਆਓ ਟਰਮੀਨਲ ਖੋਲੀਏ
1:57	ਡੌਲਰ ਸਾਈਨ($ sign) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਸੀ ਟਰਮੀਨਲ ਤੇ ਕਮਾਂਡ ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ
2:03	ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਦੇਣਾ ਸ਼ੈੱਲ ਪ੍ਰੌਸੈੱਸ ਦਾ ਕੱਮ ਹੈ
2:07	ਆਓ ਇਕ ਕਮਾਂਡ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ । “date” ਲਿੱਖੋ ਤੇ ਐਂਟਰ ਦਬਾਓ
2:13	ਐਂਟਰ ਕਰਦੇ ਹੀ ਸ਼ੈੱਲ਼ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਡੇਟ(date) ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ
2:18	ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ੈੱਲ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਨੇ ਡੇਟ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਅਸੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼ੈੱਲ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਡੇਟ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦਾ ਪੇਰੇਂਟ(parent) ਹੈ, ਅਤੇ ਡੇਟ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਸ਼ੈੱਲ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦਾ ਬੱਚਾ(child).
2:30	ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਡੇਟ ਅਤੇ ਟਾਈਮ ਦਿਖਾਨ ਤੋ ਬਾਦ ਇਹ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਮਰ ਜਾਵੇਗਾ
2:40	ਸ਼ੈੱਲ ਇਕ ਨਵੇਂ ਸ਼ੈੱਲ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰੌਸੈੱਸ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਦੀ ਸਪੌਨਿੰਗ (spawning, ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ) ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
2:50	ਇਕ ਨਵਾਂ ਸ਼ੈੱਲ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਸਪੌਨ(spawn) ਕਰਨ ਲਈ ਟਰਮੀਨਲ ਤੇ ਜਾਓ, ਟਾਈਪ ਕਰੋ “sh” ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਕਰੋ
3:00	ਅਸੀ ਟਰਮੀਨਲ ਵਿੱਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਦੇਖਾਂਗੇ। ਸਾਡੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸੈੱਲ, ਜਿਸਨੂੰ ਅਸੀ ਸ਼ੈਲ-1 ਕਹਾਂਗੇ, ਨੇ ਇਕ ਬੱਚੇ ਸ਼ੈੱਲ ਜਾਂ ਸਬ ਸ਼ੈੱਲ(subshell) ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਸੀ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੈੱਲ-2 ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ।
3:13	ਹੁਣ ਤੁਸੀ ਨਵੇਂ ਕਮਾਂਡ ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਮਾਂਡ ਚਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਆਓ ਨਵੇਂ ਕਮਾਂਡ ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਵਿੱਚ “ls” ਕਮਾਂਡ ਚਲਾਉਦੇ ਹਾਂ
3:20	ਹੁਣ ਕਮਾਂਡ ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਤੇ “ls” ਟਾਈਪ ਕਰੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਕਰੋ। ਅਸੀ ਫਾਈਲਜ਼ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰੀਜ਼ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ
3:32	“ls” ਨਾਮ ਦਾ ਇਕ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਕਰੀਏਟ (create)ਹੋ ਜਾਵੇ ਗਾ
3:35	ਸ਼ੈੱਲ-2 “ls” ਦਾ ਪੇਰੇਂਟ ਹੈ ਅਤੇ, ਸ਼ੈੱਲ-1 ਇਸਦਾ ਗ੍ਰੈਂਡ ਪੇਰੇਂਟ(grand parent) ਹੈ । “ls” ਸ਼ੈੱਲ-2 ਦਾ ਚਾਇਲਡ(child) ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਸ਼ੈੱਲ-2 ਆਪ ਵੀ ਸ਼ੈੱਲ-1 ਦਾ ਚਾਇਲਡ(child) ਹੈ
3:56	ਸ਼ੈੱਲ-2 ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਤੇ “exit” ਟਾਈਪ ਕਰੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਕਰੋ
4:04	ਇਸ ਨਾਲ ਸ਼ੈੱਲ-2 ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਅਸੀ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਕਮਾਂਡ ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਤੇ ਆ ਜਾਵਾਂਗੇ
4:12	ਆਪਨੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸੇਜ਼ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਉਹ ਗੁਣ ਜਿਨਹਾ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਪਛਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਹਣ, ਸਾਡਾ ਨਾਮ, ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ, ਜਨਮਦਿਨ, ਪੈਨ ਕਾਰਡ ਨੰਬਰ ਆਦਿ
4:26	ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੋਸੈਸੇਜ਼ ਦੇ ਭੀ ਗੁਣ ਜਾਂ ਪਛਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, PID (ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਆਈ ਡੀ), PPID (ਪੇਰੇਂਟ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਆਈ ਡੀ), ਸਟਾਰ੍ਟ ਟਾਈਮ ਆਦਿ
4:38	ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਬ ਪਛਾਣ ਚਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੇਖਰੇਖ ਕਰਨੇਲ ਇਕ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਟੇਬਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ
4:43	ਹਰੇਕ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦੀ ਪਛਾਨ PID ਨਾਮ ਦੇ ਇਕ ਮੁਖਤਲਿਫ ਇੰਟੀਜ਼ਰ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। PID, ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਕਰਨੇਲ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
4:51	ਜਦੋਂ ਇਕ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰੋਸੇੱਸ ਇਕ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰੋਸੇੱਸ, ਮੱਨੋ P1 ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਂਦਾ ਰੈ, ਤਾਂ ਜਨਸਦਾਤਾ ਦਾ ਪੀ. ਆਈ. ਡੀ.(PID), P1 ਦਾ ਪੀ. ਪੀ. ਆਈ. ਡੀ.(PPID) ਕਹਾਂਦਾ ਹੈ
5:00	ਮੌਜੂਦਾ ਸ਼ੈੱਲ ਦੀ PID ਜਾਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਤੇ “echo space dollar dollar” ਟਾਈਪ ਕਰੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਦਬਾਓ
5:11	ਇਕ ਨੰਬਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ। ਇਹ ਮੌਜੂਦਾ ਸ਼ੈੱਲ ਦਾ PID ਹੈ।
5:23	ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਬਾਰੇ ਜਾਨਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜਿਸ ਕਮਾਂਡ ਦਾ ਅਸੀ ਸਬ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਾਂਗੇ, ਉਹ ਹੈ “ps” ਕਮਾਂਡ
5:29	“ps” ਜਾਂ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਸਟੇਟੱਸ, ਉਹ ਕਮਾਂਡ ਹੈ ਜੋ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸੇਜ਼ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ।
5:34	ਅਸੀ ਇਹ ਕਮਾਂਡ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਕਲਪ(options) ਨਾਲ ਚਲਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਆਓ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
5:40	ਕਮਾਂਡ ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਤੇ “ps” ਟਾਈਪ ਕਰੋ ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਦਬਾਓ
5:47	ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀ ਪ੍ਰੌਗਰਾਮ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਯੂਜ਼ਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰੋਸੇੱਸਜ਼ ਦੀ ਸੂੱਚੀ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ।
5:54	CMD ਹੈੱਡਿੰਗ (heading) ਹੇਠ ਤੁਸੀ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸੇਜ਼ ਦਾ ਨਾਮ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ
5:58	ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤੁਸੀ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ, PID(ਪੀ ਆਈ ਡੀ), TTY(ਟੀ ਟੀ ਵਾਇ) ਜਾਂ ਕਨਸੋਲ(console), ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਪ੍ਰੌਸੇਸ ਚੱਲ ਰਹਿਆ ਹੈ,
6:06	Time, ਯਾਨਿ ਕੀ ਕੁੱਲ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਰ ਟਾਈਮ, ਜਦੋ ਤੋ ਇਹ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ
6:12	ਮੇਰੀ ਮਸ਼ੀਨ ਤੇ ਇਹ ਦੋ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਜ਼ ਦਿਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ
6:16	ਇਕ ਹੈ ਬੈੱਸ਼, ਜਿਹੜਾ ਸ਼ੈਲ਼ ਅਸੀ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਹੈ “ps” ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ।
6:25	ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੈੱਲ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦਾ PID ਓਹੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ, “echo space dollar dollar” ਕਮਾਂਡ ਰਾਹੀਂ ਦਰਸ਼ਾਇਆ ਗਇਆ ਸੀ ।
6:35	ਅਸੀ ਇਕ ਸਬਸ਼ੈੱਲ ਸਪੌਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਆਓ ਦੇਖੀਏ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਟਰਮੀਨਲ ਤੇ ਟਾਈਪ ਕਰੋ “sh” ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਦਬਾਓ
6:42	ਹੁਣ ਨਵੀਂ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਦਿਖ ਰਹੇ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰੌਮਪਟ, ਤੇ ਟਾਈਪ ਕਰੋ “ps”” ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਦਬਾਓ
6:51	ਹੁਣ ਅਸੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਜ਼ ਦੀ ਸੂੱਚੀ ਵਿੱਚ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ “sh” ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਵੀ ਜੁੜ ਗਿਆ ਹੈ
6:57	ਇੱਥੇ ਧਿਆਨ ਦਵੋ ਕਿ bash ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦਾ PID ਓਹੀ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲੇ ਦੇਖਿਆ ਸੀ
7:05	“ps” ਦੇ ਕਈ ਕਮਾਂਡ ਲਾਇਨ ਆਪਸ਼ਨਸ ਹਨ, ਜੋ ਅਸੀ ਅੱਗੇ ਦੇਖਾਂਗੇ। ਪਹਿਲਾ ਆਪਸ਼ਨ ਉਹ ਦੇਖਾਂ ਗੇ ਜੋ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਜ਼ ਨੂੰ ਜਿਆਦਾ ਵੇਰਵੇ ਨਾਲ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ
7:13	ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਤੇ ਟਾਈਪ ਕਰੋ “ps space minus f” ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਦਬਾਓ। ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਹੀ ਦਿਖਾਏਗਾ
7:28	ਬੈਸ਼, sh ਅਤੇ ps -f
7:31	ਫ਼ਰਕ ਬੱਸ ਏੱਨਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਜਿਆਦਾ ਐਟਹੀਬਯੂਟ੍ਸ (ਪਛਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹ) ਦਿਖਾਏ ਗਏ ਹਨ
7:36	UID ਹੈ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯੂਜ਼ਰ ਦਾ ਯੂਜ਼ਰ ਨਾਮ । PPID ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਗਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਪੇਰੇਂਟ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦਾ PID ਹੈ।
7:47	ਉਦਾਹਰਣ ਸਵਰੂਪ, ਬੈਸ਼ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ, sh (ਐਸ. ਐਚ) ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦਾ ਪੇਰੇਂਟ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਬੈਸ਼ ਦਾ PID, sh ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦੇ PPID ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।
8:00	ਕਿਉ ਕੀ sh (ਐਸ.ਐਚ) ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ps (ਪੀ.ਐੱਸ.) ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦਾ ਪੇਰੇਂਟ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ sh ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦਾ PID, ps -f ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦੇ PPID ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।
8:17	C, ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਰ ਯੂਟੀਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੱਸਦਾ ਹੈ, ਯਾਨਿ ਕਿਸੀ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਨੇ ਆਪਨੀ ਲਾਇਫ ਦੇ ਦੌਰਾਣ, ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਰ ਦਾ ਕਿਤਨੇ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਤ ਸਮਾ ਵਰਤਿਆ
8:26	ਇਹ 0(ਸਿਫਰ) ਦਿਖਾਏ ਗਾ ਕਿਉਂ ਕੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ-ਮਾਤਰ ਹੈ ।
8:32	STIME ਫੀਲਡ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਦਾ ਟਾਈਮ ਦੱਸਦੀ ਹੈ, ਬਾਕੀ ਦੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਅਸੀ ps ਕਮਾਂਡ ਚਲਾਉਣ ਵੇਲੇ ਦੇਖ ਹੀ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ
8:42	ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਹਨ ਯੂਜ਼ਰ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ, ਜਿਨਹਾ ਨੂੰ ਯੂਜ਼ਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ
8:49	ਜਿਵੇਂ ਕਿ 'ps' ਅਤੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਓਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕਮਾਂਡਜ਼ ਜੋ ਅਸੀ ਟਰਮੀਨਲ ਤੇ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ
8:54	ਦੂਸਰੇ ਹਨ ਸਿਸਟਮ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਜ਼। ਇਹ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵੇਲੇ, ਜਾਂ ਯੂਜ਼ਰ ਲੌਗਿਨ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਸਿਸਟਮ ਵੱਲੋਂ ਚਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ
9:05	ਬੈੱਸ਼, ਸਿਸਟਮ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦਾ ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ
9:09	ਕਈ ਵਾਰ ਅਸੀ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਯੂਜ਼ਰ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਜ਼ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ
9:17	ਉਦੋਂ ਅਸੀ ਮਾਈਨਸ e ਜਾਂ ਮਾਈਨਸ ਕੈਪਿਟਲ A ਆਪਸ਼ਨ (ਵਿਕਲਪ) ਵਰਤਦੇ ਹਾਂ
9:23	ਟਰਮੀਨਲ ਤੇ ਜਾਓ ਅਤੇ ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਤੇ ਲਿਖੋ “ps space minus e” ਤੇ ਐਂਟਰ ਕਰੋ
9:32	ਅਸੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਜ਼ ਦੀ ਇਕ ਲੰਬੀ ਲਿਸਟ ਦੇਕ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
9:35	ਪੰਨੇਵਾਰ ਡਿਸਪਲੇ ਦੇਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਤੇ ਟਾਈਪ ਕਰੋ
9:40	“ps space minus e space vertical bar space more” ਅਤੇ ਐਂਟਰ ਦਬਾਓ
9:52	ਇਹ ਪਹਿਲੇ ਪੰਨੇ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦੀ ਸਿਰ੍ਫ ਉਤਨੀ ਹੀ ਸੂਚੀ ਦਿਖਾਏਗਾ ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਵਿੰਡੋ ਵਿੱਚ ਫਿਟ ਆ ਸਕੇ ।
9:58	ਐਂਟਰ ਕਰਕੇ ਅਸੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਜ਼ ਦੀ ਸੂਚੀ ਅੱਗੇ ਵਧਾ ਕੇ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ
10:03	ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਖਾਸ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਨਿੱਟ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ
10:09	ਇਹ ਉਹ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
10:12	ਇਸ ਦਾ PID 0(ਸਿਫਰ) ਹੈ
10:16	ਪ੍ਰੌਮਪਟ ਉੱਤੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਲਈ q ਦਬਾਓ
10:24	ਤਾਂ, ਇਸ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਵਿੱਚ ਅਸੀ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ, ਸ਼ੈੱਲ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ, ਪ੍ਰੋਸੈੱਸ ਦੀ ਸਪੌਨਿੰਗ, ਪ੍ਰੌਸੈੱਸ ਦੇ ਪਛਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ(ਗੁਣ) ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪ੍ਰ੍ਰੋਸੈੱਸਜ਼ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ
10:37	ਅਸੀ ps ਕਮਾਂਡ ਚਲਾਉਣੀ ਵੀ ਸਿੱਖੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ ਟਿਊਟੋਰਿਆਲ ਦਾ ਅੰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
10:45	ਸਪੋਕਨ ਟਿਊਟੋਰਿਅਲ ਨੈਸ਼ਨਲ ਮਿਸ਼ਨ ਔਨ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਥਰੂ ਆਈ. ਸੀ. ਟੀ.,, ਐੱਮ.ਐੱਚ.ਆਰ.ਡੀ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਟਾਕ ਟੂ ਅ ਟੀਚਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ।
10:55	ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ ਥੱਲੇ ਦਿੱਤੇ ਲਿੰਕ ਤੇ ਉਪਲਬੱਧ ਹੈ http://spoken-tutorial.org/NMEICT-Intro.
11:07	ਦੀਪ ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਇਹ ਸਕ੍ਰਿਪਟ_____ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹਾਜ਼ਿਰ ਹੋਈ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਲਈ ਆਪ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰੀਆ।

Contributors and Content Editors

Khoslak, PoojaMoolya