LaTeX-Old-Version/C2/Mathematical-Typesetting/Sanskrit

Time	Narration
00:00	लेटेक्स् उपयुज्य बेसिक् मेथामेटिक्स् टैप् सेट्टिङ्ग् करणे स्वागतम्। test te st
00:08	गवाक्षत्रयं पश्यताम्, maths.tec इति सौर्स् फैल् अस्ति।
00:13	द्वितीय गवाक्षं फैल् कम्पैल् करणे उपयुज्यते।
00:16	औट्पुट् फायिल् Maths.pdf तु pdf ब्रौसर् मध्ये अस्ति।
00:22	इदं ब्रौसर् तु pdf सञ्चिकायाः नवीनतमं वर्शन् अस्ति।
00:28	गणितशास्त्रे उपयुज्यमानैः ग्रीक् चिह्नैः सह प्रारम्भं कुर्मः ।
00:32	वयं मेथामेटिकल् एक्स्प्रेश्शन् इमानि उपयुज्य डोलार् चिह्नं लिखन्तः स्मः इति लेटेक्स् प्रति वक्तव्यम्।
00:38	उदाहरणार्थं वयं डोलार् आल्फा इमे उपयुज्य आल्फा इदं कुर्मः ।
00:52	कंपैल् कृते आल्फा इति प्राप्तम् ।
01:02	तथैव बीटा, गामा, डेल्टा आदीन् अपि लिखामः । कंपैल् कृते किं भविष्यतीति पश्यामः ।
01:25	प्रमाणभूतग्रन्थे वा , लेटेक्स् मध्ये वा, अन्तर्जाले वा एतेषां चिह्नानां सम्पूर्णसूचिः मिलिष्यति ।
01:34	मेथामेटिकल् एक्स्प्रेश्शन्-मध्ये रिक्तस्थानं कथं करणीयं इति पश्यामः ।
01:41	तत्पूर्वे एतान् निष्कासयामः । व्यवस्थां कम्पैल् कुर्मः।
01:58	Alpha-a इदं कथं करणीयम् ?
02:03	Alpha-a इदं कर्तुं यत्नं कुर्मः, तत्तु alpha , a इत्यनयोः सम्मेलनं अस्ति ।तत् वयं कुर्वन्तः स्मः ।
02:25	लेटेक्स् वदत् अस्ति यत् alpha-a इदं undefined control sequence (अन् डिफैनेड् कण्ट्रोल् सीक्वेन्स्) इति ।
02:36	इदम् आदेशं तु अज्ञातम् इति लेटेक्स् वदति। सौर्स् फयिल् मध्ये रिक्तस्थानं दत्वा फलितांशे इदम् अवगणय्य एषा समस्या परिहृता। अधुना एक्सिट् कुर्मः । पुनः कंपायिल् कुर्मः । आल्फा, a इत्यनयोः सम्मेलनम् अल्फा-a इति वदन् अस्ति ।
03:03	अतः सौर्स् फायिल् मध्ये रिक्तस्थानानि आदेशान् विभाजयन्ति इति वयं ज्ञातवन्तः । एतानि रिक्तस्थानानि फलितांशे न दृश्यन्ते ।
03:14	फलितांशे रिक्तस्थानानि कल्पनीयानि चेत् किं करणीयम् ?
03:19	लेटेक्स् प्रति वक्तव्यम् । उदाहरणार्थं आल्फा रिवर्स् स्लाश् A इति, कंपायिल् कृते रिक्तस्थानं कृतं अत्र ।
03:50	विभिन्नदीर्घानां रिक्तस्थानं कर्तुं शक्यते । उदाहरणार्थं आगामि पङ्क्तिं गच्छामः ।
04:08	Quad-A , अत्र रिक्तस्थानम् अस्ति ।
04:20	alpha-q-qad-A (आल्फा q क्वाड् a) इदं तु दीर्घं रिक्तस्थानं करोति ।
04:32	इमान् आदेशान् संयोक्तुं शक्यते ।
04:45	पश्यन्तु, इदं तु बृहत्तरम्।
04:52	hspace (h स्पेस्) आदेशम् उपयुज्यते चेत् इतोऽपि दीर्घं रिक्तस्थानं भविष्यति ।
05:15	प्रथमा पङ्क्तिः किमर्थं इंडेण्टेड् कृतमत्र? तत्तु प्याराग्राफ् इत्यस्य प्रारम्भार्थम् ।
05:23	अधुना अत्र इदं स्थानान्तरं कुर्मः ।
05:40	कृतम्, अधुना अहं हृस्वं रिक्तस्थानं कथं करणीयमिति दर्शयामि।
05:50	एतत्तु स्लाश् कोमा-A द्वारा कृतम्।
06:02	अत्र इदं पश्यन्तु, पूर्वोदाहरणे हृस्वं रिक्तस्थानं स्लाश् कोमा आदेशद्वारा कृतम्।
06:18	अधुना वयं टेक्स्ट् मोड् तः मेथामॆटिकल् मोड् प्रति गत्वा वर्णलेखे किं परिवर्तनं भवतीति पश्यामः।
06:24	अत्र ज्ञातव्यं यत्, अत्रापि A अस्ति तथा फलितांशे अपि A अस्ति । परन्तु अत्रत्यः A तथा अत्रत्यः A अनयोः मध्ये वर्णलेखे व्यत्यासः दृश्यते।
06:44	डालर् चिह्ने A इति लेखनद्वारा इदं परिहृतम् ।
06:59	पश्यत इदानीम्, अयं वर्णलेखः तथा अयं वर्णलेखः च समानम्।
07:05	वेरियेबल्स् एषां वर्णलेखं भिन्नतया स्थापनं तु सामान्यः अपराधः लेटेक्स् आरम्भिकाणाम्।
07:14	डालर् चिह्नं तु् ऋणचिह्नार्थमपि अवश्यम्।
07:19	तदर्थं इतः मोचयामः। तथा कम्पयिल् कुर्मः।
07:34	समीचीनं, इदानीं लिखामः negative of alpha-a is minus-alpha-a.(नेगेटिव् ओफ् अल्फा a ईस् मैनुस् अल्फा a)
07:51	एवं टङ्कणकरणे किं भविष्यतीति पश्यामः। कम्पायिल् कुर्मः ।
07:57	अवलोकयन्तु, ऋणचिह्नं हृस्वरेखा इव दृश्यते ! हृस्वरेखा इव दृश्यते ।
08:07	डालर् चिह्नमध्ये ऋणचिह्नानयनेन इयं समस्या परिहृता।
08:13	अस्मिन् सन्दर्भे अस्माभिः ऋणचिह्नं डालर् चिह्नान्तर्गतं कर्तव्यम् ।
08:22	परमार्थतः तुलनार्थं इदम् अत्रैव स्थापयामः । अन्यमेकं प्रतिकृतिं कृत्वा अत्र स्थापयामः । किन्तु ऋणचिह्नम् अत्र भविष्यति।
08:42	किं अभवदिति पश्यन्तु. अनयोः ऋणचिह्नयोः व्यत्यासं पश्यन्तु. इदं ऋणचिह्नं डालर् चिह्नान्तर्गतम्, अन्यं तु लेटेक्स् प्रारम्भिकाणां समान्यदोषेण भवितम्।
08:59	गणितीयचिह्नेषु (mathematical symbols) इदमेव अवश्यकम्. इदं डेश् तु न उपयोक्तव्यम्।
09:07	तदनन्तरं frac आदेशं वदामः, तत्तु फ़्राक्शन् (विभाग) करणे उपयोक्तम्।
09:18	कम्पैल् कुर्मः ।
09:29	Frac a b, इदम् उत्पादयति. A by B(a बै b).
09:44	पश्यतां A B च सूक्ष्मतया विभाति, उदाहरणार्थं, A by B is created by(A बै B ईस् क्रियेटेड् बै) ।
10:08	A तथा B अक्षराणां गात्रम् अत्र पश्यत. तथा अत्रापि पश्यत।
10:13	frac (फ्राक्) आदेशः रिक्तस्थानद्वारा समाप्तः . इदं तु द्वे निरूपके अपेक्षते।
10:24	A इत्यस्य प्रथमं निरूपकं न्युमेरटर् अर्थम्, द्वितीयं B इत्यस्य निरूपकं डिनोमिनटर् अर्थम्।
10:32	frac A B (फ्राक् A B) इतीदम् अनुगम्यते, रिक्तस्थानं विना अत्र, तत् उत्तरमेव ददाति ।
10:45	तदेवोत्तरं दत्तम् ।
10:50	A तथा B अनयोः मध्यगतं रिक्तस्थानं व्यत्यासं न करोति।
10:54	A B इत्यनयोः C D द्वारा करणीयं चेत् कथम् ?
11:01	लेटेक्स् मध्ये निरूपकानि ब्रेसस्-द्वारा आवृतम्, उदाहरणार्थं डालर् frac A B by C D (फ्राक् AB बै CD) इति कुर्मः ।
11:19	अत्र अस्ति AB by CD इति।
11:25	ब्रेसस् मध्ये स्थिताः सर्वाः अंशाः एकं निरूपकमिति गृहीतम्, परिणामतया ब्रेसस् मध्ये कीयन्ति अपि कम्पैल्ड् एक्स्प्रेश्शन् इमानि स्थापयितुं शक्यते ।
11:34	उदाहरणार्थं , frac AB तथा अत्र 1+frac CD by EF इति। इदं समाप्यताम् ।
12:02	अत्र इदं पश्यताम्।
12:07	AB divided by 1+CD by EF (AB डिवैडेड् बै 1+CD बै EF) इति क्लिष्टतरं एक्स्प्रेश्शन् अर्थं अपि वयं कृतवन्तः ।
12:15	अयम् आदेशः एवं वदति यत् AB इत्यस्य प्रथमं निरूपकं न्युमेरेटोर् स्थाने आगन्तव्यम् इति. द्वितीयम् निरूपकं डिनोमिनेटोर् स्थाने गमिश्यति 1+CD by EF इति।
12:28	अनया सुविधा द्वारा क्लिष्टतराणि एक्स्प्रेश्शन् इमानि अपि अनायासेन टयिप् सेटिङ्ग् कर्तुं शक्नुमः।
12:36	अधुना अहं सब्-स्क्रिफ्ट्स् तथा सुपर्-स्क्रिफ्ट्स् प्रति अवलोकयामि । इदं निष्कासयामः ।
12:46	X अण्डर्-स्कोर् A तु X ओफ् A इदम् उत्पादयति।
12:59	A अस्य गात्रम् अवश्यकगात्राय स्वयमेव क्षीणं भवति
13:04	A अण्डर्-स्कोर् AB इत्यस्य किम्? अधुना तत् कुर्मः। A, AB डालर् चिह्नं लिखतु।
13:21	X सब् AB इति निरीक्षयन् वयम् अधुना निराशाः, वयं X सब् A B इति प्राप्तवन्तः। तस्य कारणं तु सब्स्क्रिफ्ट् आदेशः एकमेव निरूपकं निरीक्षति। A अत्र निरूपकम्-इति गृहीतम्। AB इति सब्स्क्रिफ्ट् करणीयं चेत् ब्रेसस्-मध्ये इदं स्थापनीयम् । उदाहरणार्थं एतत् सर्वं ब्रेसस्-मध्ये स्थापनीयम्।
14:00	सुपर्-स्क्रिफ्ट् तु केर्रोट् अथवा अप् एर्रौ चिह्नद्वारा क्रियते। उदाहरणार्थं X टु द पवर् 3 क्रियमाणं चेत् x अप्-एरौ 3 इति लेखनीयम्।
14:22	सामान्य एडिटोर्स् मध्ये इदं एवं दृश्यते, X अप् एरौ 3 इति। डालर् चिह्नेन सह स्थापयामः, X टु द पवर् 3 इति प्राप्तुं कम्पैल् कुर्मः।
14:43	पुनः एकवारं ब्रेसस् उपयुज्य क्लिष्टराणि एक्स्प्रेश्शन्स् इमानि , सब्स्क्रिफ्ट्स् तथा सुपर्स्क्रिफ्ट्स् सहितम् उत्पादितुं शक्नुमः ।
14:50	उदाहरणार्थं , X टु द पवर् 3, टु द पवर् A, टु द पवर् 2.5.
15:12	एवमुत्पादयति, X टु द पवर् 3 वारं सम्पूर्णम्।
15:21	भवतु, अधुना इमानि त्रीणि अपि न अपेक्षितम् । अतः अस्माभिः इदं निष्कासनीयं भवति।
15:35	तथा अत्रैव सब्स्क्रिफ्ट्स् अपि स्थापितुं शक्यते। सब्स्क्रिफ्ट्स्, beta, को-सब्स्क्रिफ्ट्स् तु “ce” इति . पिदधातु।
15:58	आग्रे, डोलार् चिह्नम् ।
16:06	इदं तु अत्र आगतम्।
16:09	X टु द पवर्, A टु द पवर् 2.5, सब्स्क्रिफ्ट्स् बीटा, को- सब्स्क्रिफ्ट्स् तु ce इति.
16:18	अधुना कानिचित् सामान्यानि चिह्नानि पश्यामः ।
16:23	इदं कम्पैल् कुर्मः, विमले स्थले प्रारम्भं कुर्मः।
16:28	A इक्वल्स् B, A नोट् इक्वल् टु B, इदं पश्यताम्. नोट् इक्वल् टु B.
16:43	आगामिपंक्तिं गच्छामः A ग्रेटर् देन् B, A ग्रेटर् देन् ओर् इक्वल् टु B, A ग्रेटर् ग्रेटर् देन् B.
17:01	किमिति पश्यन्तु. A ग्रेटर् देन् B, ग्रेटर् देन् ओर् इक्वल् टु B मच् ग्रेटर् देन् B.
17:12	तथैव लेस् देन् इत्यत्रापि. लेस् देन् B. A लेस् देन् ओर् इक्वल् टु B, A लेस् देन् लेस् देन् B.
17:31	इदं पश्यताम्, लेस् देन् ओर् इक्वल् टु, मच् लेस् देन् B.
17:37	A right arrow(रैट् एरौ) B, A left arrow(लेफ्ट् एरौ) B, A right arrow (रैट् एरौ)B. Right arrow(रैट् एरौ), left arrow(लेफ्ट् एरौ), left right arrow(लेफ्ट् रैट् एरौ).
18:06	इतोपि अधिकं संयोजयामः A times(टैम्स्) B.
18:17	किमभवत् इति पश्यामः।
18:21	A times(टैम्स्) B इति अत्र अस्ति. A plus C-dots plus B( A प्लस् C-डोट्स् प्लस् B). A comma L-dots comma B(Aकोमा L-डोट्स् कोमा B).
18:48	समीचीनम्, C-dots(डोट्स्) इत्युक्ते डोट्स् इमानि केंद्रे आगच्छन्ति, L-dots(डोट्स्) तु अधोभागे आगमिश्यमाणे डोट्स् मध्ये परिणमति।
18:58	तथैव V-dots(डोट्स्) तथा D-dots(डोट्स्) अपि उत्पादितुं शक्यम्।
19:05	अनन्तं(infinity) अपि –i-n-f-t-y आदेशद्वारा उत्पादितुं शक्यम्। चिह्नं पश्यताम्।
19:17	‘sum’(सम्) आदेशं अपि उत्पादितुं शक्यम्।
19:28	‘sum(सम्)’ आदेशं पश्यताम् । समेशन् चिह्नम् ।
19:33	सब्-स्क्रिफ्ट् तथा सुपर्-स्क्रिफ्ट् अपि मेलयितुं शक्यम्
19:38	I इक्वल् 1, अप् एरौ100,तत्तु सुपर्-स्क्रिफ्ट् अस्ति. तत्र इदानीं I इक्वल्स् 1 थ्रू 100.
19:52	‘product’(प्रोडुक्ट्) अपि उत्पादितुं शक्यते.
20:01	पश्यतां इदं तु पै चिह्नम्. इण्टग्रल् अपि कर्तुं शक्यते.
20:10	सब्-स्क्रिफ्ट् अनेन सह , बिटा टु द पवर् 2.
20:27	इण्टग्रल्,अन्-इण्टग्रल् सब्स्क्रिफ्ट् A, सुपर्-स्क्रिफ्ट बीटा स्क्वेर्.
20:38	सत्यं , अधुना वयं मेट्रैसिस् इदं प्रति गच्छामः.
20:43	एतत् सर्वं स्वच्छं कुर्मः, कम्पैल् कुर्मः, शुभ्रस्थले प्रारम्भं कुर्मः ।
20:51	एतदर्थं आदेशः, ‘use package(यूस् पेकेज्) a-m-s-math इदं अस्माकं अवश्यमस्ति.
21:07	अत्र कानिचन अतिरिक्त-आदेशाः निरूप्यन्ते , तेषु कस्यचित् उपयोगं कुर्मः ।
21:15	एम्पर्सेण्ड्, तत्तु एण्ड् चिह्नं, तत्तु कोलम्स् वियोग करणे उपयुक्तम्.
21:21	मेट्रिक्स् इदं कथं करणीयम् . आरम्भं कुर्मः matrix(मेट्रिक्स्), A, B, end matrix(एण्ड् मेत्रिक्स्). डालर् चिहनं स्थाप्यताम्
21:43	पश्यन्तु AB इति.
21:46	अधुना द्वितीयं रौ इदं योजनीयं चेत्, तत्तु रिवर्स्-स्लाश् द्वारा कृतम्। रौस् तु रिवर्स्-स्लाश् द्वारा विभक्तम् । अतः c,d,e इति वयं वदामः । द्वितीय रौ मध्ये त्रीणि एण्ट्रिस् सन्ति ।
22:10	c,d,e इति प्राप्तं भवद्भिः ।
22:15	परिणामं तु समानं भवति ।
22:32	अत्र वयं p-matrix(मेट्रिक्स्) स्थापयामः ।
22:43	वयम् इदं प्राप्नुमः ।
22:46	अधुना b-matrix(मेट्रिक्स्) स्थापयामः।
22:55	अत्र पश्यन्तु ।
22:59	क्लिष्टतराणि मेट्रैसिस् अपि एवं कर्तुं शक्नुमः ।
23:04	इदं मोचयामः।
23:09	अहं आदेशम्-एकं निरूपितवान् अस्मि। अधुना इदं कोपी करोमि तथा पेश्ट् करोमि।
23:18	इदं तु पूर्वकृत कम्पैलेशन् मध्ये न दृष्टम्, end document(एण्ड् दोक्युमेण्ट्) तः अधः स्थितत्वात् ।end document(एण्ड् दोक्युमेण्ट्) तः अधःस्थितं न परिगृहीतम् ।
23:29	तृतीयं रौ तु केवलं v-dots इमानि दर्शयति । अन्तिमं रौ इदं प्राप्तवत् अस्ति ।
23:51	सामान्यतः लेटेक्स् आदेशाः केस् ग्राहकाः सन्ति। उदाहरणार्थं यदि अहम् इदं केपिटल् B करोमि चेत् किं भविष्यति अत्र इति पश्यतु ।
24:12	इदम् अन्यदेव फलितांशं ददाति ।
24:15	सामान्यतः लेटेक्स् अस्य , प्रायशः बिल्ट्-इन् आदेशाः सर्वाः लोवर् केस् मध्ये एव सन्ति ।
24:21	विण्डौस् ओपरेटिङ्ग् सिस्टम् मध्ये यैः लेटेक्स्-उपयोगःक्रियते तैः अवश्यं ज्ञातव्यमिदम्।
24:27	वयं टुटोरियल् अस्य अन्तं प्राप्तवन्तः।
24:30	लेटेक्स् प्रारम्भिकैः प्रत्येकं परिवर्तनानन्तरं कम्पैल् कर्तयं भवत्येव। तथा यानि परिवर्तनानि कृतानि तानि ग्राह्यं भवेत् इति तैः ज्ञातव्यम्।
24:39	सर्वेभ्यः धन्यावादान् समर्पयामि । भाषान्तरकारः प्रवाचकश्च विद्वान् नवीन् भट्टः । शुभदिनं ।

Contributors and Content Editors

Nancyvarkey, PoojaMoolya, Vasudeva ahitanal