BOSS-Linux/C2/Working-with-Linux-Process/Marathi

Title of script: Working with Linux process

Author: Manali Ranade

Keywords: Linux

Time	Narration
00:00	Working with Linux process वरील ट्युटोरियलमध्ये आपले स्वागत
00:05	आपण लिनक्स ऑपरेटिंग सिस्टीम वापरणार आहोत.
00:09	लिनक्स ऑपरेटिंग सिस्टीम कशी सुरू करायची व कमांड्स विषयी तुम्हाला प्राथमिक माहिती आहे असे आपण मानू या.
00:16	जर आपल्याला यासंबंधी माहिती हवी असेल तर http://Spoken-Tutorial.org येथील उपलब्ध ट्युटोरियलमध्ये पाहू शकता.
00:28	कमांडस् या Lowercase मध्ये असतात. तसेच त्या Case Sensitive देखील असतात.
00:38	प्रोसेस म्हणजे काय हे आपण थोडक्यात जाणून घेऊ या.
00:42	लिनक्समध्ये चालणारी प्रत्येक गोष्ट म्हणजेच प्रोसेस.
00:46	कमांडस स्विकारत असलेली चालू शेल देखील एक प्रोसेस आहे.
00:51	टाइप केलेल्या कमांड्सही कार्यान्वित होताना प्रोसेसच असतात.
00:56	या ट्युटोरियलमध्ये आपण बघत असलेला व्हिडिओ देखील एक प्रोसेस आहे.
01:00	Spoken Tutorial ची वेबसाईट व चालू ब्राउजरही एक प्रोसेसच आहे.
01:05	चालू शेल स्क्रिप्टस् सुध्दा प्रोसेसच आहे.
01:11	एखादा कार्यान्वित केलेला प्रोग्रॅम अशी आपण प्रोसेसची व्याख्या करू शकतो.
01:17	प्रोसेसेस ह्या आपल्यासारख्याच असतात. त्यांचा जन्म व अंतही होतो. त्यांना पालक व मुले असू शकतात.
01:28	प्रथम आपण shell process बदल जाणून घेऊ.
01:31	login केल्याबरोबर लिनक्स kernel द्वारे शेल प्रोसेस सुरू होते.
01:36	आता इतके सांगणे पुरेसे आहे की लिनक्स kernel हा लिनक्स Operating System चा गाभा आहे.
01:43	लिनक्स Operating System चालवणारे अत्यावश्यक घटक kernel मधे असतात. User commands द्वारे निर्माण होणा-या सर्व प्रोसेसना शेल जन्म देते.
01:53	आता आपण टर्मिनल उघडू या.
01:57	आपल्याला टर्मिनलवर डॉलरच्या चिन्हाच्या रूपात command prompt दिसेल.
02:03	हे शेल प्रोसेसचे काम आहे.
02:07	आता कोणतीही कमांड जसे की date टाईप करून Enter दाबा.
02:13	असे केल्यावर shell process, date नामक प्रोसेस तयार करेल.
02:18	शेल प्रोसेस डेट प्रोसेसला जन्म देत असल्याने शेल प्रोसेस ही डेट प्रोसेसची पालक म्हणजे parent ठरते तर डेट प्रोसेस ही शेल प्रोसेसची child म्हणजे बालक ठरते.
02:30	एकदा date प्रोसेसने सिस्टीमची तारीख व वेळ दर्शविली की ती नष्ट होते.
02:40	एक शेल दुसरी शेल प्रोसेस तयार करू शकते. नवीन प्रोसेस तयार करण्याच्या या प्रकाराला spawning of process म्हणतात.
02:50	दुसरी शेल प्रोसेस तयार करण्यासाठी टर्मिनलवर जाऊन केवळ shटाईप करून एंटर दाबा.
03:00	आपल्याला टर्मिनलवर नवीन prompt दिसेल. आता आपल्या shell 1 म्हणजेच original शेलने नवी shell तयार केली आहे. तिला आपण shell 2 संबोधू या.
03:13	आता आपण नव्या command prompt वर कमांड कार्यान्वित करू शकतो. या नव्या command prompt वर ls ही कमांड कार्यान्वित करा.
03:20	आता command prompt वर ls टाईप करा आणि एंटर दाबा. आपल्याला फाईल्स आणि डिरेक्टरीजची सूची दिसेल.
03:32	आता ls नामक नवीन प्रोसेस तयार झाली आहे.
03:35	इथे Shell2 ही ls ची parentआहे तर shell1 ही ls ची grandparent आहे. तसेच lsही shell2 ची child व shell2 ही shell1 ची childआहे.
03:56	Shell2 नष्ट करण्यासाठी नवीन promptवर exit टाईप करा आणि एंटर दाबा.
04:04	अशा प्रकारे Shell2 नष्ट होईल आणि आपण आपल्या ओरिजनल promptवर परत येऊ.
04:12	प्रोसेसेस व आपल्यातील साम्य पुढेही दाखवता येईल. आपल्याला जसे आपले नाव, पालकांचे नाव, PAN क्रमांक, जन्मतारीख अशी व्यक्तिगत माहिती असते,
04:26	त्याचप्रमाणे प्रोसेसेसचे सुध्दा गुणधर्म असतात जसे की PID म्हणजे (process ID) PPID म्हणजे (parent process ID), start time इत्यादी.
04:38	बहुतांश गुणधर्म कर्नेल द्वारे प्रोसेस टेबलमध्ये राखले जातात.
04:43	प्रत्येक प्रोसेस PID नावाच्या एका पूर्णांकाने ओळखली जाते. हा अंक कर्नेल द्वारे दिला जातो.
04:51	Parent प्रोसेसचा PID हा त्या प्रोसेसने spawn केलेल्या P1 प्रोसेसचा PPID असतो.
05:00	चालू शेलचा PID बघण्यासाठी command prompt वरecho space आणि dollar dollar असे टाईप करून एंटर दाबा.
05:11	एक संख्या दिसेल तो आपल्या चालू shell चा PID आहे.
05:23	प्रोसेस बद्दल बोलताना आपण ज्या कमांडचा सर्वात जास्त वापर करतो ती म्हणजे psकमांड
05:29	ps म्हणजेच प्रोसेस स्टेटस कमांड चालू प्रोसेसेस दर्शविते.
05:34	ही कमांड कुठल्याही पर्यायाशिवाय कार्यान्वित केली तर काय होते ते पाहू.
05:40	आता command prompt वर ps टाईप करून एंटर दाबा.
05:47	युझर प्रोग्रॅम चालू असताना त्याच्या मालकीच्या प्रोसेसेसची यादी आपल्याला ह्याप्रकारे पाहता येते.
05:54	आपण CMD या शीर्षकाखाली प्रोसेसचे नाव बघू शकता.
05:58	याशिवाय आपल्याला PID तसेच TTY किंवा console, ज्यावर ही प्रोसेस चालू आहे ते बघता येते.
06:06	TIME खाली प्रोसेसने संगणकाच्या प्रोसेसरचा घेतलेला एकूण वेळही दिसतो.
06:12	माझ्या मशिनवर या दोन प्रोसेसेस दिसत आहेत.
06:16	पहिली bash,म्हणजे आपण वापरत असलेली shell प्रोसेस आणि दुसरी म्हणजे स्वतः ps प्रोसेस आहे.
06:25	दुसरी महत्त्वाची गोष्ट लक्षात घ्या की shell प्रोसेसचा PID आणि echo space dollar dollar या कमांडने दिलेला PID सारखाच आहे.
06:35	नवी shell किंवा subshell बनवल्याने काय होते ते बघण्यास टर्मिनलवर sh कमांड द्या.
06:42	आता नवीन ओळीवर नवा prompt येईल. तेथे ps टाईप करून एंटर दाबा.
06:51	आता आपल्याला तीन प्रोसेसेसची सूची दिसेल. त्या सूचीत sh ही प्रोसेस समाविष्ट झाली आहे.
06:57	येथे पुन्हा लक्षात घ्या की bash प्रोसेसचा PID वरील प्रमाणे तोच राहिला आहे.
07:05	ps ह्या कमांडसोबत अनेक पर्यायही आहेत. पहिला पर्याय सूचीतील प्रोसेसेसचे गुणधर्म दर्शवतो.
07:13	आता prompt वर ps space minus fटाईप करून एंटर दाबा. हे आपल्याला वरीलप्रमाणे प्रोसेसेसची सूची दर्शवेल.
07:28	bash, sh आणि ps minus f
07:31	फरक एवढाच आहे की आता सूचीत अधिक गुणधर्म दिसत आहेत.
07:36	युजरचे नाव UID खाली मिळते. प्रोसेसचा PPID म्हणजेच पेरेंट प्रोसेसचा PID ही दर्शवला जातो.
07:45	उदाहरणार्थ bash प्रोसेस ही sh प्रोसेसची पेरेंट प्रोसेस आहे. त्यामुळे bash प्रोसेसची PID आणि sh प्रोसेसची PPID सारखीच आहे.
08:00	त्याचप्रमाणे जसे sh प्रोसेस ही ps प्रोसेसची पेरेंट प्रोसेस असल्यामुळे sh प्रोसेसची PID आणि ps minus f या प्रोसेसची PPID सारखी आहे.
08:17	C हा नंबर प्रोसेसचे युटिलायझेशन म्हणजेच प्रोसेसने प्रोसेसरचा वापरलेला वेळ पूर्णांक टक्क्यांत सांगतो.
08:26	वापर अत्यंत कमी असल्यामुळे आपल्याला इथे शून्य दर्शवत आहे.
08:32	Stream फिल्ड आपल्याला प्रोसेस केव्हा सुरू झाली ते दर्शवते. ps कमांड समजून घेताना आपण इतर फिल्डबद्दल जाणून घेतले होते.
08:42	प्रोसेसेस दोन प्रकारच्या असतात. पहिली म्हणजे userप्रोसेस. या प्रोसेसेस userकडून सुरू केल्या जातात.
08:49	उदाहरणार्थ ps कमांड किंवा टर्मिनलवर बहुतांशी कार्यान्वित केलेल्या कमांड.
08:54	आणि दुसरी प्रोसेस म्हणजे सिस्टीम प्रोसेस. या प्रोसेसेस सिस्टीम सुरू करताना किंवा user login करताना सिस्टीम द्वारे सुरू केल्या जातात.
09:05	bash हे सिस्टीम प्रोसेसचे एक उदाहरण होऊ शकते.
09:09	कधी कधी आपल्याला सर्व म्हणजेच दोन्ही, सिस्टीम आणि युजर प्रोसेस बघायच्या असतात.
09:17	तेव्हा आपण minus e किंवा minus capital A या पर्यायांचा उपयोग करतो.
09:23	आता टर्मिनलवर जा आणि command prompt वरps space minus e टाईप करून एंटर दाबा.
09:32	आपल्याला प्रोसेसची मोठी सूची दिसेल.
09:35	मल्टिपेज डिस्प्ले मिळवण्यासाठी command prompt वर टाईप करा.
09:40	ps space minus e space vertical bar space more आणि एंटर दाबा.
09:52	more पर्यायामुळे एका वेळी स्क्रीनवर मावतील एवढ्याच प्रोसेस दाखवल्या जातात.
09:58	एंटर या बटणाच्या सहाय्याने आपण प्रोसेसेसची सूची स्क्रॉल करू शकतो.
10:03	या सूचीतील पहिली प्रोसेस ही आपली उत्सुकता वाढविणारी आहे तिला init प्रोसेस म्हणतात.
10:09	या प्रोसेसपासून बहुतांशी इतर सर्व प्रोसेस तयार होतात.
10:12	ह्या प्रोसेसचा PID एक असतो.
10:16	prompt वर परत येण्यासाठी q दाबा.
10:24	तर ह्या ट्युटोरियलमधे आपण प्रोसेस म्हणजे काय ते शिकलो. शेल प्रोसेस, प्रोसेसेसची उत्पत्ती, त्यांचे गुणधर्म व प्रकार माहित करून घेतले.
10:37	आपण ps कमांडही शिकलो. अशा प्रकारे आपण ह्या ट्युटोरियलच्या अंतिम टप्प्यात पोहोचलो आहोत.
10:45	"स्पोकन ट्युटोरियल प्रॉजेक्ट" हे "टॉक टू टीचर" या प्रॉजेक्टचा भाग आहे. यासाठी अर्थसहाय्य National Mission on Education through ICT, MHRD, Government of India यांच्याकडून मिळालेले आहे.
10:55	*यासंबंधी माहिती पुढील साईटवर उपलब्ध आहे.
11:07	*ह्या ट्युटोरियलचे भाषांतर मनाली रानडे यांनी केले असून मी रंजना भांबळे आपला निरोप घेते . सहभागासाठी धन्यवाद.

Contributors and Content Editors

PoojaMoolya, Ranjana