Difference between revisions of "Scilab/C2/Matrix-Operations/Marathi"
From Script | Spoken-Tutorial
| (One intermediate revision by the same user not shown) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
{| border=1 | {| border=1 | ||
| − | + | |'''Time''' | |
| − | + | |'''Narration''' | |
|- | |- | ||
Latest revision as of 14:47, 24 July 2014
| Time | Narration |
| 00:02 | Matrix Operations(मेट्रिक्स ऑपरेशन्स) वरील पाठात स्वागत. |
| 00:06 | ह्या पाठाच्या शेवटी तुम्ही शिकाल, |
| 00:10 | Matrix(मेट्रिक्स) चे घटक एक्सेस करणे. |
| 00:13 | matrix(मेट्रिक्स) चा determinant(डिटरमिनॅंट), inverse(इनवर्स) आणि eigen(इगन ) व्हॅल्यू निर्धारित करणे. |
| 00:18 | विशिष्ट matrices(मेट्रिसस ) घोषित करणे. |
| 00:22 | प्राथमिक row(रो) ऑपरेशन्स करणे. |
| 00:25 | “linear equations”(लीनीयर ईक्वेशन्स) चे सिस्टिम सोडवणे. |
| 00:28 | prerequisites(प्रीरिक्विसाइट्स) आहे. |
| 00:30 | तुमच्या संगणकावर, Scilab(साईलॅब ) इन्स्टॉल केलेले असणे गरजेचे आहे. |
| 00:34 | या पाठाआधी Getting started(गेटिंग स्टार्टेड) आणि Vector Operations(वेक्टर ऑपरेशन्स) हे पाठ बघितलेले असावेत. |
| 00:42 | निर्देशनासाठी मी Windows 7 ही ऑपरेटिंग सिस्टीम आणि Scilab 5.2.2 वापरत आहे. |
| 00:50 | डेस्कटॉप वर उपस्थित असलेल्या Scilab(साईलॅब ) आयकॉन वर डबल क्लिक करून Scilab(साईलॅब ) सुरू करा. |
| 00:59 | हा पाठ मधे मधे थांबवून त्याचा सराव Scilab(साईलॅब ) वर जरूर करा. |
| 01:08 | 'Vector Operations'(वेक्टर ऑपरेशन्स) पाठातील गोष्टी आठवा. |
| 01:12 | matrix E घोषित करण्यासाठी E is equal to कंसात 5 space 19 space 15 semicolon 8 space 22 space 36 टाईप करून एंटर दाबा. |
| 01:37 | आता matrix(मेट्रिक्स ) मधील घटक वेगवेगळे कसे access(आक्सेस) करायचे ते पाहू. |
| 01:42 | पहिली row(रो) आणि दुस-या कॉलम मधील एलिमेंटस मिळवण्यासाठी टाईप करा E कंसात 1 कॉमा 2 आणि एंटर दाबा. |
| 01:56 | Scilab(साईलॅब ) मधे matrix(मेट्रिक्स ) ची संपूर्ण row(रो) किंवा संपूर्ण कॉलम एक्सट्रॅक्ट करणे अगदी सोपे आहे. |
| 02:03 | उदाहरणार्थ E ची पहिली row(रो) मिळवण्यासाठी खालील कमांड टाईप करा: E1 = E कंसात 1 कॉमा कोलन आणि एंटर दाबा. |
| 02:23 | ह्या कमांडद्वारे पहिल्या row(रो) मधील सर्व एलिमेंटस ज्या क्रमाने आहेत त्या क्रमाने दाखवले जातील. |
| 02:30 | कॉलम किंवा रो मधील सर्व एलिमेंटस मिळवण्यासाठी कंसात अनुक्रमे पहिली किंवा दुसरी एंट्री म्हणून फक्त कोलनची खूण लिहिली जाते. |
| 02:44 | तसेच matrix(मेट्रिक्स) चा कोणताही subset कोलन (“:”) द्वारे एक्सट्रॅक्ट करता येतो. |
| 02:49 | उदाहरणार्थ matrix E च्या दुस-या कॉलमपासून तिस-या कॉलमपर्यंतच्या सर्व एलिमेंटसचा संच खालील कमांडद्वारे मिळवता येतो. |
| 03:00 | E2 = E कंसात कोलन कॉमा 2 कोलन 3 आणि एंटर दाबा. |
| 03:18 | या कमांडमधे कंसातील दुसरा भाग म्हणजे "2 colon 3" दुस-या कॉलमपासून तिस-या कॉलमपर्यंतचे घटक दाखवतात. |
| 03:28 | matrix(मेट्रिक्स) चा आकार माहित नसल्यास $ (dollar ) चिन्हाच्या मदतीने matrix(मेट्रिक्स) ची शेवटची row(रो) किंवा त्या मेट्रिक्स चा कॉलम एक्सट्रॅक्ट होतो. |
| 03:38 | उदाहरणार्थ matrix E च्या शेवटच्या कॉलममधील घटक एक्सट्रॅक्ट करण्यासाठी टाईप करा, |
| 03:46 | Elast col= E कंसात कोलन कॉमा डॉलर चिन्ह आणि एंटर दाबा. |
| 04:06 | आता “det” कमांडद्वारे square matrix चे determinant कसे काढायचे ते पाहू. |
| 04:13 | Vector Operations वरील पाठात matrix A अशाप्रकारे घोषित केले होते. |
| 04:19 | A = चौकटी कंसात 1 space 2 space minus 1 semicolon -2 space - 6 space 4 semicolon -1 space -3 space 3 टाईप करून एंटर दाबा. |
| 04:50 | A चा determinant(डिटरमिनॅंट ) काढण्यासाठी det कंसात A ही कमांड टाईप करून एंटर दाबा. |
| 05:00 | matrix(मेट्रिक्स) चा inverse(इनवर्स) आणि eigen (इगन) व्हॅल्यू काढण्यासाठी अनुक्रमे “inv” आणि “spec” ह्या कमांड वापरल्या जातात. |
| 05:09 | उदाहरणार्थ inv कंसात A आपल्याला matrix A चा inverse आणि spec कंसात A आपल्याला matrix A ची eigen व्हॅल्यू देते. |
| 05:29 | ह्या कमांडद्वारे eigen vectors( इगन वेकटर्स) कसे मिळवता येतात हे बघण्यासाठी 'help spec'(हेल्प स्पेक) बघा. |
| 05:35 | matrix A चा वर्ग किंवा घन केवळ अनुक्रमे A चा वर्ग किंवा A चा घन टाईप करून काढता येतो. |
| 05:52 | इतर गणिती क्रियांप्रमाणेच caret(केरेट) ही खूण matrix(मेट्रिक्स) चा घात दर्शवण्यासाठी वापरतात. आपल्या कीबोर्डवर ही खूण shift+6 दाबून मिळते. |
| 06:05 | आता पाठ थांबवून exercise 1 दिलेल्या video(वीडियो) सह सोडवण्याचा प्रयत्न करा. |
| 06:17 | काही विशिष्ट matrices(मेट्रिसस) सुध्दा Scilab(साईलॅब ) मधे बनवता येतात. |
| 06:24 | उदाहरणार्थ 3 rows आणि 4 कॉलम्स मधे शून्य असलेले matrix “zeros” कमांडद्वारे बनवता येते. |
| 06:36 | zeros कंसात 3 comma 4 आणि एंटर दाबा. |
| 06:47 | सर्व एलिमेंटस एक असलेले matrix(मेट्रिक्स) बनवण्यासाठी “ones”(वन्स) कमांड अशी लिहा, |
| 06:53 | ones(वन्स) कंसात 2 comma 4 ही सर्व एलिमेंटस 1 असलेले matrix(मेट्रिक्स) देईल. |
| 07:01 | आयडेंटिटी matrix “eye” कमांडद्वारे बनवणे अगदी सोपे आहे. |
| 07:07 | ' e y e' कंसात 4 कॉमा 4 आपल्याला 4 गुणिले 4 चा आयडेंटिटी matrix(मेट्रिक्स) देईल. |
| 07:16 | युजरला pseudo random संख्या असलेल्या matrix(मेट्रिक्स) ची गरज भासू शकते. ते “rand” कमांडद्वारे मिळते. |
| 07:25 | P = rand कंसात 2 कॉमा 3 आणि एंटर दाबा. |
| 07:39 | linear systems(लीनीयर सिस्टम्स) मधे वापरला जाणारा matrices(मेट्रिसस) वरील महत्त्वाच्या क्रियांचा संच म्हणजे रो आणि कॉलम्सवरील प्राथमिक क्रिया होय. |
| 07:55 | या क्रियांद्वारे matrix(मेट्रिक्स) वरील रो ऑपरेशन्स करून शून्य नसलेल्या घटकांच्या खालील घटक शून्य करून घेता येतात. हे Scilab मधे सोप्या रितीने करता येते. |
| 08:07 | Vector Operations(वेक्टर ऑपरेशन्स) हा पाठ आठवा. आपण matrix P असे घोषित केले होते. |
| 08:17 | P = चौकटी कंसात 1 space 2 space 3 semicolon 4 space 11 space 6 टाईप करून एंटर दाबा. |
| 08:33 | उदाहरणार्थ, दुसरी row(रो) व पहिल्या कॉलम मधील एलिमेंट, प्राथमिक row(रो) आणि कॉलम क्रियांच्याद्वारा बदलून शून्य करू. |
| 08:44 | ही क्रिया करण्यासाठी पहिल्या row(रो) ला 4 ने गुणून ती दुस-या row(रो) मधून अशी वजा करू शकतो. |
| 08:56 | P कंसात 2 कॉमा कोलन is equal to P कंसात 2 कॉमा कोलन वजा 4 गुणिले P कंसात 1 कॉमा कोलन टाईप करून एंटर दाबा. |
| 09:28 | हीच पध्दत मोठ्या सिस्टीम्ससाठी आणि इतर प्राथमिक column(कॉलम) क्रिया वापरून करता येते. |
| 09:35 | Rows(रोस ) आणि कॉलम्स सहजपणे matrices(मेट्रिसस) ला जोडता येतात. |
| 09:39 | उदाहरणार्थ, [5 5 -2] ही रो P या matrix(मेट्रिक्स) ला जोडण्यासाठी पुढील कमांड वापरता येते. |
| 09:48 | T = चौकटी कंस उघडून P सेमीकोलन, आणखी एका चौकटी कंसात 5 5 -2 हे एलिमेंटस टाईप करून चौकटी कंस बंद करून एंटर दाबा. |
| 10:14 | P नंतरच्या सेमीकोलनपुढे जे टाईप करू ते पुढील row(रो) वर लिहिले जाईल. |
| 10:20 | अपेक्षित असलेले matrix(मेट्रिक्स) बनले आहे. |
| 10:24 | येथे थांबा. exercise(एक्सर्साइज़) म्हणून आत्ता कार्यान्वित केलेल्या कमांडमधे नव्या row(रो) साठी वापरलेले कंस गरजेचे आहेत का ते तपासा. |
| 10:34 | समीकरणे सोडवताना Matrix notations(मेट्रिक्स नोटेशन्स) चा वापर केला जातो. |
| 10:40 | ही रेषीय समीकरणे सोडवू. |
| 10:44 | x1 + 2 x2 − x3 = 1 |
| 10:48 | −2 x1 − 6 x2 + 4 x3 = −2 |
| 10:54 | आणि − x1 − 3 x2 + 3 x3 = 1 |
| 11:00 | वरील समीकरणांचा संच Ax = b रूपात देखील लिहिता येतो. |
| 11:05 | नंतर A चा inverse गुणिले b असे उत्तर मिळेल. |
| 11:11 | ही समीकरणे सोडवू. |
| 11:15 | A घोषित करण्यासाठी टाईप करा A = चौकटी कंसात 1 space 2 space -1 semicolon -2 space -6 space 4 semicolon -1 space -3 space 3 आणि एंटर दाबा. |
| 11:46 | B घोषित करण्यासाठी टाईप करा b is equal to चौकटी कंसात 1 semicolon -2 semicolon 1 आणि एंटर दाबा. |
| 12:04 | उत्तर x मिळवण्यासाठी लिहू x = inv (A ) गुणिले b |
| 12:19 | 'inv' कमांडमधील 'i'हा कॅपिटल नाही हे लक्षात घ्या. |
| 12:26 | याऐवजी Scilab(साईलॅब ) मधे backslash(बॅकस्लॅश) द्वारे तोच रिझल्ट मिळवू शकतो. |
| 12:33 | Scilab(साईलॅब ) मधे हे करण्यासाठी टाईप करा x is equal to A backslash b आणि एंटर दाबा. |
| 12:44 | हे आपल्याला तोच रिझल्ट देईल. Scilab "help backslash" आणि "help inv" टाईप करून त्याचे फायदे व तोटे याबद्दल जाणून घ्या. |
| 12:55 | उत्तराचा ताळा करून पाहण्यासाठी Ax-b हे समीकरण करून पाहू. |
| 13:05 | A गुणिले x वजा b |
| 13:10 | याद्वारे उत्तर बरोबर आहे हे दिसले. |
| 13:14 | लक्षात घ्या की कधीकधी आपल्याला घटकांसाठी हवे असणारे शून्य उत्तर न मिळता अंतर्गत floating point(फ्लोटिंग पॉइण्ट) ऑपरेशन्समुळे खूप छोट्या संख्या दिसतील. |
| 13:27 | अर्थात ह्या संख्या खरोखरच खूपच लहान म्हणजेच 10 चा -16 वा घात यासारख्या असतील. |
| 13:34 | व्हिडिओ थांबवा आणि exercise 2 सोडवण्याचा प्रयत्न करा. |
| 13:49 | Matrix Operation(मेट्रिक्स ऑपरेशन) पाठाच्या अंतिम टप्प्यात आहोत. |
| 13:53 | Scilab(साईलॅब ) मधील अनेक फंक्शन्सबद्दल पुढील पाठात जाणून घेऊ. |
| 13:59 | Scilab links(साईलॅब लिंक्स ) पाहत रहा. |
| 14:02 | या पाठात शिकलो, |
| 14:04 | colon(कोलन) ऑपरेटरद्वारे matrix(मेट्रिक्स) चे एलिमेंट access(आक्सेस) करणे. |
| 14:07 | 'inv' कमांड किंवा बॅकस्लॅश द्वारे matrix(मेट्रिक्स) चा इनव्हर्स काढणे. |
| 14:14 | 'det' कमांडद्वारे matrix(मेट्रिक्स) चा determinant(डिटरमिनॅंट ) काढणे. |
| 14:18 | 'spec'(स्पेक) कमांडद्वारे matrix(मेट्रिक्स) ची eigen?(इगन ) व्हॅल्यू काढणे . |
| 14:23 | सर्व एलिमेंटस एक असलेले matrix(मेट्रिक्स), Null Matrix(नल मेट्रिक्स), Identity matrix(आइडेंटिटी मेट्रिक्स) आणि random(रॅंडम ) एलिमेंटस असलेले matrix(मेट्रिक्स)अनुक्रमे ones(), zeros(), eye(), rand() ह्या फंक्शनद्वारे घोषित करणे. |
| 14:39 | रेषीय समीकरण सोडवणे. |
| 14:42 | हा पाठ फ्री अँड ओपन सोर्स सॉफ्टवेर इन साइन्स अँड इंजिनियरिंग एजुकेशन (FOSSEE) ने तयार केला आहे. |
| 14:51 | FOSSEE प्रोजेक्ट संबंधी अधिक माहिती fossee.in किंवा scilab.in द्वारे मिळवू शकता. |
| 14:58 | यासाठी नॅशनल मिशन ऑन एज्युकेशन थ्रू आय. सी. टी. , एम .एच. आर. डि. गव्हरमेण्ट ऑफ इंडिया कडून अर्थसहाय्य मिळाले आहे. |
| 15:05 | अधिक माहितीसाठी spoken hyphen tutorial dot org slash NMEICT hyphen intro ला भेट द्या. |
| 15:14 | हे भाषांतर मनाली रानडे यांनी केले असून मी रंजना भांबळे आपला निरोप घेते. |
| 15:18 | सहभागाबद्दल धन्यवाद. |
