View source for BOSS-Linux/C2/Basics-of-System-Administration/Sanskrit

{|border=1
|Time
|Narration
|-
|00:02
|नमस्ते, Basics of System Administration in Linux इत्याख्ये spoken tutorial मध्ये भवतां स्वागतम्।
|-
|00:09
|अस्मिन् पाठे वयम् अधोनिर्दिष्टान् अंशान् ज्ञास्यामः।
|-
|00:13
|Adduser, Su, Usermod
|-
|00:17
|Userdel, Id, Du

|-
|00:20
|Df
|-
|00:22
|अहम् Linux  इति तन्त्रांशम् उपयुञ्जानः अस्मि।
|-
|00:27
|पूर्वसिद्धतानिमित्तं कृपया ‘General Purpose Utilities in Linux’ इति पाठं पश्यन्तु। यच्च अस्मिन् जालपुटे उपलभ्यम् अस्ति।
|-
|00:39
|दर्शितानाम् आदेशानां चालनाय admin प्रवेशार्हता भवेत्।
|-
|00:47
|अधुना प्राथम्येन नवीनोपयोक्ता (new user) कथं सर्जनीयः इति ज्ञास्यामः।
|-
|00:53
|‘adduser’ इति आदेशः अस्मभ्यं नवीनोपयोक्तृसंज्ञां (new user login) प्रमाणीकृत्य स्रक्ष्यति।
|-
|01:01
|वयम् ‘sudo’ आदेशस्य साहाय्येन काञ्चित् उपयोक्तृसंज्ञां (user account) संयोक्तुं शक्नुमः।
|-
|01:06
|अधुना अहम् ‘sudo’ आदेशम् अधिकृत्य सङ्क्षिप्तं विवृणोमि।
|-
|01:11
|‘sudo’ इति आदेशः प्राशासनिकोपयोक्त्रे (administrative user) अध्युपयोक्ता (super user) इव आदेशचालनाय अनुमतिं यच्छति।
|-
|01:19
|‘sudo’ इति आदेशे बहवः विकल्पाः सन्ति। वयं तान् विकल्पान् अग्रे अस्मिन् एव पाठे ज्ञास्यामः।
|-
|01:27
|अधुना नवीनोपयोक्ता कथं स्रष्टव्यः इति ज्ञास्यामः।
|-
|01:32
|अहम् एतावता एव अत्र ‘Terminal’ उद्घाटितवान् अस्मि।
|-
|01:36
|अत्र ‘sudo space adduser’ इति टङ्कयित्वा Enter नुदन्तु।
|-
|01:45
|तदा भवान् कूटशब्दनिमित्तं सूचितः भवति।
|-
|01:48
|अहमत्र ‘Admin’ इत्यस्य कूटशब्दं (password) दत्वा enter नुदामि।
|-
|01:54
|टङ्कितकूटशब्दः अदृश्यरूपेण भवति।
|-
|01:58
|अतः अस्माभिः जागरूकतया कूटशब्दः टङ्कनीयः।
|-
|02:03
|यदा enter नुदामः तदा “adduser: Only one or two names allowed” इति सन्देशः दृश्यते।
|-
|02:14
|अधुना ‘duck’ नाम्ना कञ्चन नवीनोपयोक्तारं सृजामः।
|-
|02:21
|अधुना आदेशं टङ्कयन्तु :-
|-
|02:23
|‘sudo space adduser space duck’ इति टङ्कयित्वा Enter नुदन्तु।
|-
|02:33
|इदानीं वयम् ‘duck’ नाम्ना नवीनोपयोक्तारं सृष्टवन्तः।
|-
|02:36
|एवं नवीनोपयोक्तृसर्जनसमये पृथक्तया उपयोक्तृसम्बद्धं किञ्चन ‘home’ directory इति स्वयं सृष्टं भवति।
|-
|02:46
|अत्र अवधेयः अंशः नाम अधुना वयम् ‘duck’ इति उपयोक्त्रे नवीनकूटशब्दनिमित्तं सूचिताः भवामः।
|-
|02:52
|स्वेष्टं कूटशब्दं टङ्कयन्तु, अहं तु ‘duck’ इति कूटशब्दं टङ्कयित्वा Enter नुदामि।
|-
|03:04
|कृपया नवीनकूटशब्दं पुनः टङ्कयन्तु।
|-
|03:07
|एवं सुरक्षानिमित्तं दृढीकरणनिमित्तं च कूटशब्दः वारद्वयं पृच्छ्यते।
|-
|03:13
|अधुना अस्माकं नवीनोपयोक्तुः नवीनकूटशब्दः संस्थापितः अभवत्।
|-
|03:18
|वयमत्र अधिकविवरणार्थम् अपि पृष्टाः भवामः।
|-
|03:22
|परं समयाभावात् अहं केवलम् ‘Full Name’ निमित्तम् ‘duck’ इति पूरयित्वा अन्यविवरणस्थानानि enter नोदनेन रिक्तं स्थापयामि।
|-
|03:33
|Enter. अहम् ‘y’ इति नोदनेन एतत्सर्वं दृढीकरोमि।
|-
|03:39
|एतत् सर्वविवरणं समीचीनम् अस्ति इति दृढतायै अस्ति।
|-
|03:43
|अधुना परीक्षामहे यत् उपयोक्तृसंज्ञा सृष्टा उत न इति।
|-
|03:48
|परीक्षणार्थं कृपया आदेशसंसूचके (command prompt)
|-
|03:51
|‘ls space /(slash) home’
|-
|03:56
|इति टङ्कयित्वा enter नुदन्तु।
|-
|03:58
|Home folder मध्ये कति उपयोक्तारः सन्ति इति दर्शयितुम् ‘ls’ आदेशः उपयुक्तः भवति।
|-
|04:05
|अपि च अत्र अस्ति अस्माकं नूतनतया निर्मितः ‘duck’ इति उपयोक्ता।
|-
|04:10
|अधुना अवसर्पिणीं (slides) प्रति गच्छामि।
|-
|04:13
|अधुना अपरः आदेशः अस्ति ‘su’ इति।
|-
|04:18
|‘su’ इति आदेशः ‘Switch User’ निमित्तम् अस्ति।
|-
|04:21
|एषः आदेशः प्रसक्तोपयोक्तुः अपरोपयोक्तारं प्रति गन्तुम् उपयुज्यते।
|-
|04:26
|अधुना terminal इत्यत्र गच्छामः।
|-
|04:30
|अत्र आदेशं लिखन्तु :-
|-
|04:41
|‘su space hyphen space duck’ इति टङ्कयित्वा Enter नुदन्तु।
|-
|04:44
|अधुना भवान् कूटशब्दनिमित्तं पृष्टः भवति।
|-
|04:51
|अहमत्र duck इति उपयोक्तुः कूटशब्दं टङ्कितवान्। सः ‘duck’ इत्येव इत्येतत् स्मरन्तु।
|-
|05:02
|कृपया अवधानं कुर्वन्तु, terminal इत्येतद् पुरातनोपयोक्तृतः नूतनोपयोक्तारं प्रति परिवर्तनं करोति। अस्मिन् उदाहरणे ‘duck’ इति नूतनोपयोक्ता अस्ति।
|-
|05:10
|एतस्याः उपयोक्तृसंज्ञायाः बहिः निर्गन्तुं :- ‘logout’ इति टङ्कयित्वा enter नुदन्तु।
|-
|05:18
|अधुना terminal ‘duck’ नाम्न्याः प्रसक्तोपयोक्तृसंज्ञातः निर्गत्य ‘vinhai’ नाम्न्यां पुरातनायाम् उपयोक्तृसंज्ञायां प्रविष्टं भवति।
|-
|05:23
|अधुना ‘usermod’ इति आदेशस्य विषये ज्ञास्यामः। ‘usermod’ इति आदेशः
|-
|05:33
|अध्युपयोक्तारं (super user) अथवा मूलोपयोक्तारं (root user) अन्योपयोक्तॄणां व्यवस्थापरिवर्तने सक्षमं करोति।
|-
|05:37
|यथा- ‘password’ इत्येतं ‘no password’ अथवा ‘empty password’ इति रूपेण परिवर्तनार्थम्।
|-
|05:42
|यस्मिन् दिनाङ्के उपयोक्तृसञ्ज्ञा अक्षमा क्रियते तस्य दिनाङ्कस्य दर्शनार्थं च ।
|-
|05:44
|अधुना इममादेशं प्रयुज्य पश्यामः।
|-
|05:46
|अधुना अहम् duck नाम्न्याः उपयोक्तृसंज्ञायाः अन्तिमदिनाङ्कः कथं द्रष्टव्यः इति दर्शयामि।
|-
|05:52
|आदेशसंसूचके (command prompt)-
|-
|05:56
|sudo space usermod space –(hyphen) e space 2012 –(hyphen) 12 –(hyphen)27 space duck इति टङ्कयित्वा
|-
|06:21
|enter नुदन्तु।
|-
|06:25
|उपर्युक्तस्य आदेशस्य –e इति विकल्पस्य साहाय्येन उपयोक्तृसञ्ज्ञायाः अन्तिमदिनाङ्कः निश्चितः भवति।
|-
|06:34
|अधुना भवन्तः duck इति उपयोक्तृसंज्ञायै अन्तिमदिनाङ्कस्य निर्धारणं कृतवन्तः।
|-
|06:39
|अधुना ‘uid’ अपि च ‘gid’ इति आदेशद्वयस्य विषये चिन्तयामः।
|-
|06:45
|‘id - .......’ इति आदेशः सर्वेषाम् उपयोक्तॄणां गुम्फानां च अभिज्ञानम् कर्तुम् उपयुज्यते।
|-
|06:51
|उपयोक्तारं अभिज्ञातुं वयम् ‘id space – (hyphen) u’ इति आदेशं उपयुञ्ज्महे।
|-
|07:00
|समूहोपयोक्तॄन् अभिज्ञातुं वयम् ‘id space – (hyphen) g’ इति आदेशं उपयुञ्ज्महे।
|-
|07:08
|अधुना प्रयोगं करवाम।
|-
|07:10
|Terminal इत्यत्र 'id' इति टङ्कयामः :- अपि च enter नुदामः।
|-
|07:17
|अधुना उपयुज्यमाने उपकरणे उपयोक्तुः id अपि च समूहस्य id द्रष्टुं शक्नुमः।
|-
|07:25
|केवलम् उपयोक्तुः id प्राप्तुं वयम् ‘– (hyphen)u’ इति आदेशम् उपयुञ्ज्महे।
|-
|07:30
|अधुना ‘id space –(hyphen)u’ इति आदेशं टङ्कयित्वा,
|-
|07:36
|enter नुदामः।
|-
|07:38
|अधुना वयं केवलम् उपयोक्तॄणाम् id द्रष्टुं शक्नुमः।
|-
|07:42
|परमस्माभिः उपयोक्तुः नाम ज्ञातुं किं करणीयम्?
|-
|07:47
|नाम ज्ञातुम्,
|-
|07:50
|Terminal मध्ये ‘id space –(hyphen)n space –(hyphen)u’ इति टङ्कयित्वा enter नुदामः।
|-
|08:00
|अधुना वयम् उपयोक्तुः id स्थाने तेषां नामानि द्रष्टुं शक्नुमः।
|-
|08:08
|इदानीं समूह id कृते आदेशान् अधिगच्छामः।
|-
|08:12
|अधुना ‘id space –(hyphen)g’ इति टङ्कयामः।
|-
|08:17
|अत्र वयं समूह id दृष्टुं शक्नुमः।
|-
|08:20
|यदि वयं सर्वेषां प्रसक्तोपयोक्तॄणां समूहम् अभिज्ञातुम् इच्छामः तर्हि,
|-
|08:26
|‘id space –(hyphen) (बृहदक्षरेण)G’ इति टङ्कयित्वा enter नुदन्तु।
|-
|08:32
|कृपया अवधानं यच्छन्तु यत् अहं G इति बृहदक्षरेण एव लिखितवान् इति।
|-
|08:38
|परिणामं स्वयमेव पश्यन्तु।
|-
|08:40
|अधुना वयम् उपयोक्तृसंज्ञायाः नाशनम् (delete) कथं करणीयम् इति ज्ञास्यामः।
|-
|08:44
|एतन्निमित्तं वयम् ‘userdel’ इति आदेशम् उपयुञ्ज्महे।
|-
|08:48
|वयम् ‘userdel’ आदेशद्वारा उपयोक्तृसंज्ञां शाश्वतरूपेण नाशयितुं शक्नुमः।
|-
|08:54
|अधुना आदेशमिमं प्रयुञ्ज्महे।
|-
|08:56
|अत्र ‘sudo space userdel space –(hyphen)r space duck’ इति टङ्कयन्तु।
|-
|09:09
|अहम् ‘-(hyphen)r’ इति विकल्पम् उपयुक्तवान् अस्मि।
|-
|09:12
|एतत् home directory इत्यनेन सह उपयोक्तुः निष्कासनार्थम् उपयुज्यते।
|-
|09:17
|अधुना enter नुत्त्वा पश्यन्तु किम् भविष्यति इति।
|-
|09:21
|अधुना duck इति उपयोक्ता नाशितः।
|-
|09:25
|अधोनिर्दिष्टस्य टङ्कनेन इदं परीक्षयन्तु,
|-
|09:28
|‘ls space /(slash)home’ अपि च enter नुदन्तु।
|-
|09:35
|वयम् अत्र duck इति उपयोक्तृसंज्ञा नष्टा (delete) इति द्रष्टुं शक्नुमः।
|-
|09:40
|अधुना वयं slides प्रति गच्छामः।
|-
|09:43
|Linux System Administration इत्यत्र उपयोगकरादेशौ नाम ‘df’ आदेशः ‘du’ आदेशः च।
|-
|09:50
|‘df’ इति आदेशः disc मध्ये उपलभ्यमानरिक्तस्थानस्य विषये ज्ञापयति।
|-
|09:55
|अपि च ‘du’ इति आदेशः disc मध्ये सञ्चिकया आक्रान्तस्य स्थानस्य विषये ज्ञापयति।
|-
|10:00
|कृपया एतौ द्वौ अपि आदेशौ उपयुज्य तस्य प्रयोजनं स्वयं पश्यन्तु।
|-
|10:06
|अधुना terminal प्रति गच्छाम।
|-
|10:13
|कृपया ‘df space –(hyphen)h’ इति टङ्कयित्वा enter नुदन्तु।
|-
|10:20
|एषः अत्र filesystem इत्यस्य परिमाणम् (size) अपि च तेन उपयुक्तावकाशस्य विषये दर्शयति।
|-
|10:25
|पठनयोग्यरीत्या आरोपितावकाशम् अपि दर्शयति।
|-
|10:34
|अधुना ‘du’ इति आदेशेन सह कतिचन विकल्पान् पश्यामः।
|-
|10:37
|इदानीम् अहं चिन्तयामि यत् एतावता एव भवन्तः भवतां home page मध्ये कतिचन text files सृष्टवन्तः इति।
|-
|10:44
|यदि न सृष्टवन्तः तर्हि कृपया ‘General Purpose Utilities in Linux’ इति अनुशिक्षणं पश्यन्तु।
|-
|10:51
|अहम् मम home directory मध्ये कतिचन text files सृष्टवान् अस्मि आदेशान् चालयितुम्।
|-
|10:58
|home folder गन्तुं terminal मध्ये,
|-
|11:03
|‘cd space /(slash) home’ इति टङ्कयित्वा enter नुदन्तु।
|-
|11:07
|तदनन्तरम् du space –(hyphen)s space *.(astrix) dot txt इति टङ्कयित्वा enter नुदन्तु।
|-
|11:21
|एषः आदेशः सन्धारिकायां (directory) विद्यमानानाम् txt files इत्येतेषां विवरणं सञ्चिकापरिमाणसूचनया सह भवतां कृते प्रयच्छति।
|-
|11:30
|अभ्यासत्वेन आदेशफलके एवं टङ्कयन्तु,
|-
|11:35
|‘du space –(hyphen)ch space*.(astrix dot) txt’ इति, अनन्तरं पश्यन्तु किं भवति।
|-
|11:46
|अधुना अहम् slides प्रति गच्छामि।
|-
|11:48
|सङ्क्षिप्ततया वक्तव्यं चेत् एतावता,
|-
|11:51
|नूतनोपयोक्तारं स्रष्टुम् ‘adduser’ इति आदेशः
|-
|11:53
|एकस्मात् अपरोपयोक्तारं प्रति गन्तुम् ‘su’ इति
|-
|11:56
|उपयोक्तृसंज्ञाव्यवस्था-(setting)-परिवर्तनार्थम् ‘usermod’ इति
|-
|12:00
|उपयोक्तृसंज्ञानाशनार्थम् ‘userdel’ इति
|-
|12:03
|उपयोक्तॄणाम् id समूहस्य id इत्यनयोः विषये ज्ञातुम् ‘id’ इति
|-
|12:07
|File system इत्यस्य परिमाणं तस्मिन् उपलभ्यतां च ज्ञातुम् ‘df’ इति
|-
|12:11
|File इत्यनेन कियत् स्थानम् आक्रान्तमस्ति इति ज्ञातुम् ‘du’ इति आदेशः च उपयोक्तव्यः इति ज्ञातवन्तः
|-
|12:15
|अत्र असौ पाठ समाप्यते।
|-
|12.20
|अधोनिर्दिष्टे जालपुटे उपलभ्यं चलच्चित्रम्
|-
|12:24
|Spoken tutorial परियोजनां साररूपेण दर्शयति।
|-
|12:27
|यदि भवान् सम्यक् द्रष्टुं न शक्नोति तर्हि चलच्चित्रं अवतारयितुं शक्नोति।
|-
|12:31
|वयम् spoken tutorial उपयुज्य कार्यशालां चालयामः। online परीक्षाम् उत्तीर्णेभ्य: प्रमाणपत्रम् अपि दद्मः। कृपया अधिकविवरणार्थम् अस्माकं संपर्कं करोतु।
|-
|12:41
|spoken tutorial इत्येतत् ‘talk to a teacher’ इत्यस्य प्रकल्पस्य भागः अस्ति। असौ National Mission on Education through ICT, MHRD, भारतसर्वकारेण साहाय्यीकृत: अस्ति।
|-
|12:50
|अधिकविवरणं जालपुटेऽस्मिन् उपलभ्यते।
|-
|12:55
|अस्याः प्रतेः अनुवादकः प्रवाचकः च वासुदेवः आपृच्छति।
|}