PhET/C3/Neuron/Marathi

From Script | Spoken-Tutorial
Revision as of 16:25, 13 December 2019 by Manali (Talk | contribs)

(diff) ← Older revision | Latest revision (diff) | Newer revision → (diff)
Jump to: navigation, search
Time Narration
00:01 स्पोकन ट्युटोरियलच्या Neuron PhET सिम्युलेशन या पाठात आपले स्वागत.


00:07 या पाठात, Neuron या PhET सिम्युलेशनचे प्रात्यक्षिक बघणार आहोत.


00:14 या पाठासाठी मी:

उबंटु लिनक्स ऑपरेटिंग सिस्टीम वर्जन 14.04

00:20 जावा वर्जन 1.7.0
00:25 फायरफॉक्स वेब ब्राउजर वर्जन 53.02.2 वापरत आहे.
00:31 हा पाठ समजण्यासाठी, माध्यमिक शाळेतील जीवशास्त्राचे प्राथमिक ज्ञान असावे.
00:39 सिम्युलेशनच्या सहाय्याने आपण शिकू, न्यूरॉन उत्तेजित होताना किंवा विश्रांत अवस्थेत असताना पटलाच्या विरूध्द बाजूंना होणारी आयनांची हालचाल.


00:51 लीक आणि गेटेड चॅनेल्सचे(मार्गिका) कार्य.
00:54 पटलाची प्रवेशक्षमता (Membrane permeability)
00:58 ऍक्शन पोटोन्शियलच्या निर्मितीसाठी घडणारा घटनाक्रम
01:03 सिम्युलेशन डाउनलोड करण्यासाठी दिलेली लिंक वापरा.
01:08 मी डाउनलोड्स फोल्डरमधे Neuron सिम्युलेशन आधीच डाउनलोड केले आहे.


01:14 सिम्युलेशन उघडण्यासाठी Neuron_en.html फाईलवर राईट क्लिक करा.
01:19 Open With Firefox Web Browser पर्याय निवडा.
01:24 ब्राउजरमधे सिम्युलेशन उघडेल.
01:27 simulation विंडो ऍक्झॉनचा (अक्षतंतु) छेद दर्शवत आहे.
01:32 अक्षतंतु किंवा ऍक्झॉन दंडगोलाकृती असतो.
01:36 ऍक्झॉनचा आतील भाग हा अक्षतंतुद्रव्याने (axoplasm) भरलेला असतो.
01:41 बाहेरील भाग पातळ ऍक्झॉन पटलाने आच्छादलेला असतो.
01:45 ऍक्झॉन पटलावर विविध प्रकारचे आयन चॅनेल असतात.
01:50 स्क्रीनच्या वरील डाव्या कोपर्‍यात आपल्याकडे झूम स्लायडर आहे.
01:55 हा पटलाचे दृश्य जवळून पाहण्यास मदत करतो.
02:00 इंटरफेसच्या उजव्या बाजूला, Legend बॉक्स आणि Show बॉक्स दिसेल.
02:06 Legend बॉक्स आयन्स आणि channels दर्शवितो.
02:12 Show बॉक्समध्ये, All Ions ,Charges ,Concentrations Potential chart चेक बॉक्स दिसत आहेत.
02:23 स्क्रीनच्या तळाशी Fast Forward, Normal आणि Slow Motion ही रेडिओ बटणे असलेला बॉक्स आहे.
02:33 तसेच Rewind, Play/Pause आणि Step बटणे,
02:39 Stimulate Neuron आणि Reset बटणे आहेत.
02:45 या सिम्युलेशनमधे पाहणार आहोत सोडियम आणि पोटॅशियम आयनांची ऍक्झॉन पटलातून होणारी हालचाल.
02:55 न्युरॉन म्हणजे मज्जासंस्थेतील अत्यंत वैशिष्ट्यपूर्ण पेशी होत.
03:02 ते विविध प्रकारच्या उत्तेजना शोधू शकतात, प्राप्त आणि प्रसारित करू शकतात.
03:09 अ‍ॅक्सॉन पटल मोठे करण्यासाठी दिसण्यासाठी झूम स्लायडर ड्रॅग करा.
03:14 आयन चॅनेल्स विविध आयन्सना निवडकपणे प्रवेश करू देतात.
03:20 येथे दोन भिन्न प्रकारचे आयन चॅनेल्स दाखवले आहेत.
03:25 Leak Channel आणि Gated Channel.
03:29 संदर्भासाठी कृपया स्क्रीनच्या उजवीकडील Legend पॅनेल बघा.
03:35 Legend पॅनेलमधे sodium आणि potassium, Gated आणि Leak channels आहेत.
03:42 लीक आयन चॅनेल्स नेहमीच उघडे असतात.
03:46 पटलाचा पोटेन्शियल विश्रांत करण्यासाठी हे जबाबदार असतात.
03:50 उत्तेजनास प्रतिसाद म्हणून Gated Channels ची उघडझाप होते.
03:57 आयनची देवाणघेवाण नीट दिसण्यासाठी, सिम्युलेशनचा वेग कमी ठेवा.
04:03 स्क्रीनच्या तळाशी असलेल्या Slow Motion रेडिओ बटणावर क्लिक करा.
04:08 सोडियम आणि पोटॅशियम आयन हे सतत पटलाच्या आत आणि बाहेर फिरताना दिसत आहेत.
04:15 ते संबंधित लीक चॅनेलमधून हालचाल करत आहेत.
04:19 Show बॉक्समधल्या Charges आणि Concentrations चेकबॉक्सेस निवडा.
04:28 पटलाच्या आतील आणि बाहेरील पोटॅशियम आणि सोडियमच्या आयन्सची सांद्रता (concentration) लक्षात घ्या.
04:36 अक्षतंतुद्रव्यात(Axoplasm) पोटॅशियम आयनांची सांद्रता जास्त आणि सोडियम आयनाची सांद्रता कमी असेल.
04:45 अक्षतंतुच्या(axon) बाहेरील द्रव पदार्थात पोटेशियम आयनांची सांद्रता कमी आणि सोडियम आयनांची सांद्रता जास्त असते.
04:55 यामुळे पटलाच्या दोन्ही बाजूंमधे सांद्रता ग्रॅडियंट तयार होते.
05:00 परिणामी, पटलाच्या बाह्य पृष्ठभागावर धन विद्युतभार निर्माण होतो.


05:06 त्याच्या अंतर्गत पृष्ठभागावर ऋण विद्युतभार निर्माण होतो.
05:11 म्हणून पटलाचे ध्रुवीकरण होते.
05:16 रेस्टिंग (विश्रांत) पोटेन्शियल
05:19 ऍक्झॉन पटलाच्या दोन्ही बाजूंमधे असलेल्या विद्युत विभवांतराला रेस्टिंग पोटेन्शियल म्हणतात.
05:28 Show बॉक्समध्ये Potential Chart साठी चेक बॉक्स निवडा.
05:33 न्युरॉनला उत्तेजन देण्यासाठी Stimulate Neuron बटणावर क्लिक करा.
05:40 लक्षात घ्या सोडियम आयन आत जात आहेत आणि पोटॅशियम आयन बाहेर येत आहेत.
05:46 आयनांच्या आदान प्रदानाच्या वेळी प्रभाराची देवाणघेवाण होते.
05:51 ऍक्झॉन पटलाच्या पोलॅरिटीमधे झालेला बदल लक्षात घ्या.
05:56 या अवस्थेत मज्जातंतु action potential किंवा depolarized असतात.
06:03 आयनांची ही हालचाल गेटेड चॅनेल्सच्या माध्यमातून होते.
06:09 सिम्युलेशन थोडा वेळ थांबवा.
06:13 पोटेन्शियशियल चार्टमधील membrane potential मधे होणारी वाढ पहा.
06:18 न्युरॉनमधील ऍक्शन पोटेन्शियल्सना चेता आवेग(nerve impulses) म्हणतात.
06:23 सिम्युलेशन सुरू करण्यासाठी Play बटणावर क्लिक करा.
06:27 ऍक्शन पोटेन्शियलच्या काही काळानंतर उलट क्रिया घडू लागते.
06:34 या प्रक्रियेत सोडियम आणि पोटॅशियम आयन आत आणि बाहेर जातात.
06:41 यामुळे पटलाची विश्रांत पोटेन्शियल अवस्था पुन्हा तयार होते.
06:45 या प्रक्रियेला रिपोलरायझेशन म्हणतात.
06:49 आता तंतु प्रतिसादात्मक उत्तेजन प्राप्त करण्यास तयार झाला आहे.


06:58 थोडक्यात,
07:01 या पाठात, Neuron या PhET सिम्युलेशनचे प्रात्यक्षिक बघितले.


07:09 सिम्युलेशनच्या सहाय्याने आपण शिकलो, न्युरॉन उत्तेजित होताना किंवा विश्रांत अवस्थेत असताना पटलाच्या विरूध्द बाजूंना होणारी आयनांची हालचाल.


07:20 लीक आणि गेटेड चॅनेल्सचे कार्य.
07:24 पटलाची प्रवेशक्षमता.


07:27 ऍक्शन पोटोन्शियलच्या निर्मितीसाठी घडणारा घटनाक्रम
07:32 असाईनमेंट म्हणून : गेटेड चॅनेल आणि लीक चॅनेलमधील फरक पहा.
07:41 ऍक्शन पोटेन्शियल पुढे पाठवण्यासाठी आयन चॅनेल उघडझाप करण्याचा क्रम पहा.
07:50 दिलेल्या लिंकवरील व्हिडिओमधे स्पोकन ट्युटोरियल प्रोजेक्टचा सारांश मिळेल.


07:56 हा व्हिडिओ डाऊनलोड करूनही पाहू शकता.


07:59 स्पोकन ट्युटोरियल प्रोजेक्ट टीम, स्पोकन ट्युटोरियलच्या सहाय्याने कार्यशाळा चालवते.

ऑनलाईन परीक्षा उतीर्ण होणा-या विद्यार्थ्यांना प्रमाणपत्र देते.


08:09 अधिक माहितीसाठी कृपया येथे लिहा.


08:13 कृपया या फोरममध्ये आपल्या टाईम क्वेरीज पोस्ट करा.
08:17 या प्रकल्पाला पंडित मदन मोहन मालवीय नॅशनल मिशन ऑन टीचर्स अँड टिचिंग यांनी अंशतः अनुदान दिले आहे.


08:26 या प्रोजेक्टसाठी अर्थसहाय्य NMEICT, MHRD, Government of India यांच्याकडून मिळालेले आहे.


08:34 अधिक माहिती या लिंकवर उपलब्ध आहे.


08:39 ह्या ट्युटोरियलचे भाषांतर मनाली रानडे यांनी केले असून आवाज --- यांचा आहे.


08:46 सहभागासाठी धन्यवाद.


Contributors and Content Editors

Manali